Door Dea Knol. Gepubliceerd op 1-7-2020
Hoe kijken wij straks terug op deze corona crisis? Voor personen en organisaties is dit het moment om na te denken over hoe het post-corona tijdperk eruit ziet.
Nu we een volgende fase op weg naar herstel ingaan, moeten we verder kijken dan alleen naar de korte termijn problemen. We zullen kansen op verschillende gebieden gaan oppakken en een strategie gaan ontwikkelen voor de vormgeving van de economie op de lange termijn. Een van die kansen betreft de circulaire economie.
Veel artikelen laten momenteel zien dat de financiële sector en de overheid bij het herstel van de economie worden aangespoord om ambitieus in te zetten op vergroening[1]. Ook banken moeten nadenken over hun rol in de samenleving, hun functioneren en vooral hun maatschappelijke verantwoordelijkheid. Voor banken biedt dit dé kans om hun beleid op het gebied van maatschappelijk verantwoordelijk ondernemen te evalueren. Sluit hun beleid nog aan op de huidige ontwikkelingen op het gebied van de vraag naar financiering van mkb-ondernemingen die in transitie zijn naar een circulair businessmodel? Dé kans op een WIN- WIN situatie voor zowel de banken als de mkb-ondernemingen.
De voor corona gelegde basis creëert de kans op een succesvolle uitrol na corona. In deze blog leg ik uit waarom en onder welke voorwaarden dit mogelijk is.
Vóór corona is een basis gelegd voor de huidige situatie.
Voor de corona crisis waren veel ondernemingen al bezig met duurzaamheid. Vrijwel tegelijkertijd is een trend ingezet waarbij ondernemingen in transitie gaan naar een circulaire economie. Dit onderwerp is niet veranderd en is nu zelfs “hot” te noemen. Vragen die hierbij spelen zijn o.a.: welke circulaire kansen liggen er voor welke onderneming en welke producten of diensten passen hierbij? En, uiteraard ook niet onbelangrijk: hoe kunnen ondernemingen hiermee geld verdienen?
In een praktijkonderzoek naar circulaire verdienmodellen van KPMG, Copper en Kennedy en van der Laan worden vier circulaire verdienmodellen genoemd: pay-per-use, verhuur, koop-terugkoop en lease. Bij al deze verdienmodellen blijft het eigendom bij de producerende onderneming, wat hergebruik mogelijk maakt.
Invoering van deze verdienmodellen brengt echter wel een financieringsuitdaging voor de onderneming met zich mee. Deze verdienmodellen laten namelijk een mismatch zien in de korte termijn cash outflow (de producten moeten worden voorgefinancierd door de producent) en de lange termijn cash inflow (de klant betaalt voor het gebruik van het product). Zo ontstaat er een “gap” tussen de uitgaven van de onderneming bij de productie en de ontvangsten die gespreid over langere termijn in de onderneming vloeien. Invoering van een circulair verdienmodel zal daarom met additionele financieringsbehoefte van de onderneming gepaard gaan en dus met extra kosten!
Rondje langs de banken
Hoe ziet de rol van de banken er hierbij uit? We doen een rondje langs de grote banken.
Banken spelen in op de duurzame financieringsbehoefte van ondernemingen. ABN-AMRO heeft een “maatschappelijk verantwoord ondernemen” document op haar site geplaatst als onderdeel van de strategie van de bank om duurzaamheid te bevorderen. De directeur duurzaam bankieren geeft in een artikel van “Duurzaam Bedrijfsleven” uit 2018 aan dat er nieuwe verdienmodellen aan komen. Hij is van mening dat de betrouwbaarheid van de kasstromen het belangrijkste criterium voor het verstrekken van een financiering blijft. Dat neemt niet weg dat dit – volgens hem - niet langer kan zonder dat er rekening wordt gehouden met de maatschappelijke kant van de zaak en de klimaatgrenzen.
In juli 2018 hebben de ING-bank, Rabobank en ABN-AMRO gezamenlijk de “Circular Economy Finance Guidelines” uitgebracht. Dit is een algemeen document dat richting geeft aan financieren in een duurzame wereld.
Dit heeft bij ABN-AMRO geresulteerd in het onder de aandacht brengen van de circulaire economie door proactief met klanten in gesprek te gaan die de stap naar een circulair businessmodel willen maken. De bank geeft ook aan impact te willen maken met “action leadership” om zo haar doel van een circulaire economie te bereiken. De bank begeleidt klanten, organiseert workshops en onderzoekt onder andere de financieringsbehoeften, -kansen en, -risico’s van circulaire bedrijfsmodellen. Voor dit alles is een Sustainable Finance Desk opgericht.
De Rabobank werkt volgens hetzelfde principe als ABN-AMRO. Ze heeft de workshop “Circulair Ondernemen Challenge” in het leven geroepen, om klanten bij te staan en proactief beleid te voeren in de transitie naar een circulaire economie. Ook bij de Rabobank staan hier klanten, ondernemers en netwerken en de interactie tussen deze partijen centraal.
Duurzaamheidskorting
Ook bij ING is duurzaamheidsbeleid aanwezig. ING geeft hierbij aan wat ze aan grote mkb-ondernemingen nog meer op dit gebied te bieden hebben. ING heeft in 2019 een overeenkomst gesloten met de Europese Investeringsbank (EIB) voor een lening van 200 miljoen euro tegen een aantrekkelijke rente. Dit stelt ING in staat om aan grote mkb-ondernemingen een rente korting van 30 basispunten (0.3%) te geven voor duurzame investeringen. Het doel is om bedrijven zo te stimuleren te investeren in bedrijfsmiddelen die minder belastend zijn voor klimaat en milieu.
Een rente korting aan particulieren bij investeringen in verduurzaming is ook mogelijk. Bij de aanschaf van een energiezuinige woning wordt deze korting bij ABN-AMRO en Rabobank duurzaamheidskorting genoemd.
De ABN-AMRO, Rabobank en ING-bank laten zien dat ze samen met ondernemers door middel van kennisdeling, netwerkbijeenkomsten en financiering impact willen creëren als aanjager van een circulaire economie. Hoe meer klanten aansluiten hoe meer kennis en ervaring voor iedereen beschikbaar is.
Versnellen van de transitie naar een circulaire economie
Hoe zit het dan nu met de financieringsmogelijkheden voor mkb-ondernemers die een transitie willen maken naar de circulaire economie? Innovaties zijn onmisbaar voor de transitie naar een circulaire economie. Wel is hieraan een prijskaartje verbonden. Lagere financieringskosten zorgen voor lagere prijzen voor duurzame producten. Dit kan vervolgens, in een veel eerder stadium, zorgen voor een aantrekkelijker productievolume. Bedrijven verdienen dan eerder hun investeringen terug en brede maatschappelijke acceptatie kan eerder vorm krijgen[2].
Om impact te creëren zouden de banken zich daarom moeten richten op alle mkb-ondernemingen. Dus niet, zoals bij ING-bank, op alleen de grote mkb- ondernemingen die zich richten op bedrijfsmiddelen, maar ook op andere grote mkb-ondernemingen en juist ook op de kleinere mkb-ondernemingen. De directeur van de stichting DOEN pleitte in februari 2020 ook voor het financieren van circulaire ondernemers met een klein mkb-bedrijf.
Juist nu is een mooi moment om door te pakken in de financiering van deze kleine mkb-ondernemingen die in transitie zijn naar een circulair businessmodel. De bank zal bereid moeten zijn om hierop in te spelen door een korting (op de te betalen rente) te geven. Voorwaarde voor het in aanmerking komen van deze korting moet dan wel zijn dat vooraf concrete doelen (SMART geformuleerd) met de mkb-ondernemer worden afgesproken die vervolgens worden gecontroleerd en geëvalueerd. Als kredietverstrekker en stimulator van de transitie naar de circulaire economie geeft de bank vervolgens korting op te betalen rente van (bijvoorbeeld) 30 basispunten (0.30%). Hiervan wordt (bijvoorbeeld) de helft bij aanvang van de looptijd gegeven en de rest gefaseerd gedurende de looptijd bij het behalen van de afgesproken doelen. Deze korting kan voor de bank worden beschouwd als een sociale impact.
Het bovenstaande resulteert in een WIN- WIN situatie.
- Voor de bank geeft dit een verdere invulling aan haar maatschappelijke rol door een groter % van haar totale kredietboek in te zetten op ondernemingen met een circulair businessmodel. Zo treedt de bank op als aanjager van een circulaire economie en op termijn zal dit een bijdrage op leveren aan een betere wereld.
- Voor circulaire ondernemingen wordt de toegang tot (goedkoper) krediet voor het circulaire verdienmodel gemakkelijker.
Mijn advies luidt daarom: Banken zouden met meer vertrouwen naast hun klanten met een circulaire propositie kunnen gaan staan. Als banken dit onvoldoende gaan doen zullen hoogst waarschijnlijk andersoortige kapitaalverschaffers deze rol willen overnemen. Dit is het moment voor banken om hun maatschappelijke verantwoordelijkheid te pakken en circulaire verdienmodellen te stimuleren door stimulerende financieringsmogelijkheden aan te bieden op dit terrein. Dus: banken, grijp deze kans aan!
We zullen actief moeten lobbyen met het circulaire businessmodel en banken hierop aanspreken!
Samenvatting
Never waste a good crisis. De corona crisis is niet alleen negatief maar ook een impuls voor positieve veranderingen. Deze crisis is een aanjager voor verandering in de relatie tussen banken en ondernemingen in transitie naar een circulair businessmodel. Hier kan een WIN- WIN situatie ontstaan. Banken kunnen impact maken door voor mkb-ondernemingen een betere en goedkopere toegang tot duurzame financiering te verstrekken. Hoe dit te realiseren? Door banken in de publieke opinie aan te spreken!
[1] Elderson f., Bailey A., en Virreoy de Galhau F. Financiële sector en overheden moeten bij herstel van de economie ambitieus inzetten op vergroening, Het Financieel Dagblad
[2] Leen R. van, Menig verdienmodel moet wijken voor circulaire economie, Financieel dagblad
Deze column is geschreven door Dea Knol, onderzoeker bij Kenniscentrum Business Innovation en docent bij instituut Rotterdam Business School.