Studenten begeleiden naar een goede start op de arbeidsmarkt, waar zij zich verder kunnen en willen ontwikkelen, is een prachtige opdracht van ons onderwijs bij Hogeschool Rotterdam. Het vormgeven van een curriculum, het leerplan, start met een aantal basisvragen: Waartoe leiden we op en over welke kennis en vaardigheden beschikt de startbekwame beroepsbeoefenaar? Wat is onze visie op onderwijs, leren en toetsing? Wie zijn onze studenten?
De antwoorden op deze vragen geven richting aan een aantal onderbouwde curriculumkeuzes, zoals de curriculuminhouden, waar en wanneer studenten zullen leren, wat de rollen van de docenten zijn, welke leeractiviteiten uitnodigen tot leren en wat passende vormen van toetsing zijn om curriculumdoelen te beoordelen. Een inspirerend curriculum inrichten dat studenten ondersteunt in het behalen van een waardevol diploma in de tijd die ervoor kan echter ingewikkeld zijn of (te) ingewikkeld worden gemaakt.
De expertisekring Integrale Curriculumontwikkeling, die in 2022 is gestart, beoogt daarom het curriculair denken en werken van opleidingsteams binnen Hogeschool Rotterdam te verstevigen. De uitvoeringsprincipes en kennisbasis Onderwijskwaliteit bieden daarbij een richtinggevend denk- en werkkader. Door vormen van scholing, het doen van praktijkgericht onderzoek en door ondersteuning van opleidingen bij hun curriculumvragen, wil de expertisekring de kennis en kunde over curriculumontwikkeling bij opleidingsteam, oftewel hun curriculumbewustzijn vergroten.
Het inrichten van een uitdagend en beroepsgericht curriculum dat studenten begeleidt in de weg naar een zelfstandige en zelfbewuste beroepsbeoefenaar is dé kerntaak van Hogeschool Rotterdam.
Het curriculum van een opleiding - het plan of ontwerp voor leren – is het kompas voor het maken van keuzes hoe studenten diepgaand begrip over beroepsvraagstukken ontwikkelen, zodat het curriculum studenten ondersteunt in de ontwikkeling van scholier naar beroepsprofessional. In essentie gaat een curriculum over drie kernvragen: Wat zijn onze curriculumdoelen en waarom vinden we ze belangrijk (het WAT en WAAROM)? Welk onderwijs gaat studenten helpen deze doelen te behalen (het HOE)? Hoe stellen we zorgvuldig vast of we daarin zijn geslaagd (het DAT)? Een goede aansluiting tussen deze drie vragen is een basisvoorwaarde voor een samenhangend en uitdagend curriculum, maar dat is simpeler gezegd dan gedaan. Een stevige kennisbasis over curriculumontwikkeling is nodig om een aantal problemen te voorkomen en doordachte keuzes te maken in het curriculum. Om structuur te geven aan deze kennisbasis hebben we tien uitvoeringsprincipes geformuleerd die een behulpzaam handvat kunnen zijn in een proces van curriculumontwikkeling.
Uitvoeringsprincipes (werktitel)
van expertisekring Integrale CurriculumontwikkelingDraag zorg voor een gemeenschappelijke en onderbouwde, praktijkgerichte visie op de essentie van het beroepsdomein waarvoor wordt opgeleid (‘de grote ideeën’), onderwijzen en leren, en curriculumkwaliteit als basis van je curriculumontwerp.
Wat is er (als team) te leren en welke kennis vraagt dat?
- Iteratief ontwikkelen van een gezamenlijk gedragen en werkbare visie.
- Elkaar kritisch bevragen, visie steeds toetsen aan de doelstellingen en de realiteit.
- Aanduiden en omschrijven van ‘grote ideeën’ in de curriculumonderdelen (vanuit de visie op het beroepsdomein).
- Hoe leren werkt.
- Wat de belangrijkste ontwerprichtlijnen zijn voor een curriculum.
Ken de kenmerken van je studentenpopulatie, hun profiel en erken deze in je curriculumontwerp om voor iedereen een studeerbaar programma te hebben.
Wat is er (als team) te leren en welke kennis vraagt dat?
- Praten met studenten om te ontdekken hoe ze in hun studie en het leven daaromheen staan.
- Interpreteren van data: voortgang, uitval, vertraging, etc. Deze koppelen met specifieke eigenschappen zoals: gender, vooropleiding, achtergrond, …
- Toetsen van het curriculumontwerp aan de
conclusies uit onderzoek naar de populatie
Borg een sterke samenhang tussen het beoogde, uitgevoerde en gerealiseerde curriculum door voortdurende perspectiefwisseling te organiseren.
Wat is er (als team) te leren en welke kennis vraagt dat?
- Op gezette tijden evalueren van het curriculum als geheel (spinnenweb; brillen).
- Hieruit valide conclusies trekken die een gegronde basis vormen voor eventuele maatregelen.
Borg op micro (les)- en mesoniveau (module/programma) een goede aansluiting tussen de curriculumdoelen, het onderwijs (didactiek/ leeractiviteiten) en het toetsprogramma.
Wat is er (als team) te leren en welke kennis vraagt dat?
- Analyseren van de constructieve afstemming op micro- en mesoniveau.
- Ontdekken van de belangrijkste ‘constructieve scheuren’.
- Onderbouwd repareren van deze scheuren (met minimale impact op zaken die wel goed uitgelijnd zijn).
Breng focus, samenhang en relevantie aan in curriculumdoelen en -inhouden om diepgaand leren en ruimte voor het onverwachte mogelijk te maken.
Wat is er (als team) te leren en welke kennis vraagt dat?
- De ‘big ideas’ vertalen naar zinvolle onderwijsactiviteiten die studenten helpen tot steeds diepgaander begrip te komen.
- Het houden van een curriculumschoonmaak, rekening houdend met de kenmerken van een samenhangend curriculum.
Zet door onderzoek onderbouwde didactische werkvormen en activiteiten in die het leerproces (i.e. de gewenste leeractiviteiten) van alle studenten stimuleren.
Wat is er (als team) te leren en welke kennis vraagt dat?
- Écht begrijpen hoe leren, zelfsturing en motivatie werken.
- Deze kennis – in lijn met visie, samenhang en aansluiting - inzetten voor het kiezen van passende didactische bouwstenen.
Zorg voor een balans en samenhang tussen toetsprocessen op les, periode en curriculumniveau.
Wat is er (als team) te leren en welke kennis vraagt dat?
- Begrijpen hoe het toetsen samenhangt met leren, zelfsturing en motivatie.
- Begrijpen hoe het toetsen samenhangt met het nemen van zwaarwegende beslissingen.
Zorg voor ritme, routine en hitteschild om met de juiste mensen en op de juiste plek de curriculumexpertise te versterken.
Wat is er (als team) te leren en welke kennis vraagt dat?
- Organiseren van betekenisvolle bijeenkomsten/activiteiten die de curriculumexpertise van het hele team vergoten.
Stem de organisatie van het curriculum voor de schermen (leeromgeving, rooster en regels) af met de kaders achter de schermen (tijd en geld) (zonder verlies van curriculumkwaliteit.
Wat is er (als team) te leren en welke kennis vraagt dat?
- Organiseren van efficiënt onderwijs waarin tijd en geld vooral gaan naar wat belangrijk gevonden wordt.
- Bewust zijn van de kansen en beperkingen in roosters, (hogeschool)brede regels, wetgeving, administratie- en toetssystemen, etc.)
Beschouw het analyseren, ontwerpen, implementeren en evalueren van het curriculum als een iteratief en interactief teamproces dat vraagt om helderheid in taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden.
Wat is er (als team) te leren en welke kennis vraagt dat?
- Het team zodanig organiseren dat er optimaal interactief en iteratief kan worden geleerd van de aanwezige deskundigheid, externe deskundigheid en opgedane ervaringen in de dagelijks praktijk.
- Begrip hebben van de complexiteit van implementatie gericht op duurzame impact.