- Cultuur is leidraad in het leven, meegegeven door de opvoeding en gericht op sociaal samenleven.
- Individuen zijn ontwerpers van culturele betekenissen.
- Cultuur is gebonden aan een sociale context die doorlopend verandert.
- Cultuur verandert mee met de sociale structuur in de samenleving.
- Cultuur binnen (migranten)groepen is heterogeen, er zijn onderlinge verschillen tussen individuen en subgroepen.
Tegenover de cultuurrelativistische en culturalistische benaderingen om naar cultuur te kijken, staat een constructivistische benadering. Een constructivistische benadering is een dynamische visie op cultuur. Cultuur is onmisbaar als leidraad om invulling te geven aan het (samen)leven. In de opvoeding wordt daarvoor een kader van betekenissen meegegeven. Maar individuen zijn en blijven de ontwerpers. In deze dynamische benadering van cultuur gaat men ervan uit dat personen in hun dagelijks leven zelf vormgeven aan hun cultuur en er betekenis aan ontlenen.
Cultuur heeft betrekking op een context van sociaal samenleven en is daarmee groepsgericht. Maar omdat die sociale context voortdurend verandert is cultuur niet iets wat vaststaat. Met name in een situatie waarin sprake is van migratie is de sociale context niet meer hetzelfde als die van voor de migratie. De samenleving waar men naar toe is gemigreerd is anders. Maar ook de sociale verbanden in de familie en directe leefomgeving die een rol spelen in het dagelijks leven zijn niet meer dezelfde. Dat heeft invloed op culturele betekenissen die individuen toekennen aan sociale verbanden. Iets waar bijvoorbeeld altijd een traditionele waarde aan werd toegekend en vermengt zich met andere waarden ontleend uit de ontvangende samenleving en wordt langzaam losgelaten. Daarentegen kunnen traditionele patronen en culturele betekenissen zich juist versterken als reactie op de samenleving maar dat is in zekere zin ook een verandering. Eveneens zijn culturele betekenissen in de ontvangende samenleving doorlopend aan verandering onderhevig. Sociaal-maatschappelijke structuren zijn ook dynamisch.
Daarnaast zijn migrantengroepen niet homogeen maar heterogeen. Binnen een migrantenpopulatie afkomstig uit en bepaald herkomstland zijn er verschillende subgroepen wat betreft herkomstgebied, verschillen in religie, streektaal en gewoonten. Ook kunnen personen onderling verschillen op het vlak van leeftijd, sekse, generatie, opleidingsniveau, seksuele voorkeur, genderidentiteit en mentale en fysieke capaciteiten. Dit heeft mede invloed op hoe iemand denkt, doet en (culturele) betekenis geeft aan het leven en een positie verwerft in de samenleving. Deze verschillen hebben invloed op veranderingen binnen een groep.
Dé Turkse, Marokkaanse, Surinaamse e.a. of dé Nederlandse cultuur bestaan dus niet evenals dat dé islamitische of dé christelijke cultuur niet bestaan. Zij zijn niet vast te leggen in een soort ‘cultureel kookboek’ dat per cultuur richtlijnen biedt voor het omgaan met mensen met een bepaalde (migratie)achtergronden. Cultuur is dus doorlopend in verandering, en iets dat door individuen samen ingevuld wordt. Een voorbeeld is dat in veel migrantenfamilies een belangrijke kernwaarde is dat de kinderen de zorg op zich nemen voor hun ouder wordende vader of moeder. Dit was vooral een aangelegenheid van vrouwelijke familieleden. Maar man-vrouwrollen zijn steeds minder vastomlijnd in de samenleving als geheel. Er zijn steeds vaker ook mannelijke familieleden in migrantenfamilies die de zorg op zich nemen voor hun vader of moeder. Ook neemt in migrantenfamilies de inzet van professionele zorg voor ouderen toe omdat zowel zonen als dochters werken en/of niet in de buurt wonen van hun ouders of de zorg te complex is voor de familie.
Praktijkvoorbeelden Rotterdamse project ‘Oudere migranten met vergeetachtigheid of dementie en hun familie’
Cultuur is dynamisch en heterogeen : ook mannelijke familieleden zijn (spil)zorgers
Een zoon van een Turkse man met dementie in een gevorderd stadium heeft zijn vader uit het verpleeghuis gehaald naar zijn huis waar hij woont met zijn vrouw. Hij is ontevreden over de zorg die zijn vader krijgt in het verpleeghuis. De zoon heeft zijn baan bij een bank opgezegd om volledig voor zijn vader te kunnen zorgen. Er komt geen professionele zorg voor zijn vader. Zijn vrouw, die ook een Turkse migratieachtergrond heeft, heeft een fulltime baan en zorgt voor het inkomen. Een zus en broer wonen ver weg en zijn niet intensief betrokken bij de zorg voor hun vader. Een enkele keer passen zij op hun vader als hun broer met zijn vrouw een dagje uit gaat.
(Uit een interview met een mantelzorger met een Turkse migratieachtergrond)
De (schoon)dochters en zonen in een Turkse familie verdelen de zorgtaken voor hun (schoon)vader met dementie die bij hen in de buurt woont. Een schoondochter helpt haar schoonvader op doordeweekse dagen met begeleidende ondersteuning en verschoont hem wanneer hij een ‘ongelukje’ heeft gehad. Ook is zij het aanspreekpunt voor de wijkverpleging die iedere ochtend komt. De zonen regelen de praktische zaken zoals administratie en afspraken in het ziekenhuis, maar ook helpen zij hun vader om de beurt iedere zondag met douchen, scheren en nagelverzorging.
(Uit een interview met een mantelzorger met een Turkse migratieachtergrond)