Korte animatiefilm
In 2012 is het onderzoeksprogramma NURSE-CC gestart om verpleegkundigen handreikingen te bieden over hoe je zelfmanagementondersteuning in de praktijk vormgeeft. Hoe kunnen verpleegkundigen patiënten nu echt ondersteunen bij zelfmanagement? Op welke manier kunnen zij het verschil maken? En wat zijn daarbij de uitdagingen? Bekijk de korte animatiefilm voor een samenvatting of bekijk alvast de Tien Tips voor meer eigen regie!
Eerste onderzoekslijn
In de eerste onderzoekslijn - die zich richt op de effectiviteit van verpleegkundige interventies op het gebied van zelfmanagementondersteuning - zijn focusgroepen, interviews met verpleegkundigen en literatuurstudies uitgevoerd. Toen brak de tijd aan van het ontwikkelen en invoeren van nieuwe interventies in de verschillende proeftuinen. De inventarisatie voor het evaluatiekader voor deze interventies is afgerond. De samenwerking met allerlei afdelingen in Erasmus MC heeft zich geïntensiveerd.
Vier proeftuinen bij Erasmus MC
Samen met vier afdelingen van Erasmus MC heeft NURSE-CC gewerkt aan zelfmanagementinterventies voor chronisch zieken, toepasbaar in de dagelijkse zorgpraktijk. De coördinatie aan de kant van Erasmus MC lag bij senior onderzoeker Erwin Ista. De omstandigheden bij de vier verschillende proeftuinen (Nefrologie, Radiologie, Hemato-oncologie en Reumatologie) waren verschillend, maar de grote lijn was steeds: onderzoek – ontwikkeling interventie – toepassing van de interventie – onderzoek naar de effectiviteit. Meestal was de interventie een combinatie van het Zelfmanagement Web met nazorggesprekken. Hiervoor werden trainingen probleemgerichte gesprekstechniek aangeboden. Een afdeling combineert eHealth en nazorggesprekken.
Het Zelfmanagement Web. Klik op de afbeelding voor een vergroting.
Het Zelfmanagement Web
Het Zelfmanagement Web staat mensen bij op veertien zogeheten levensdomeinen, onder meer vervoer & mobiliteit, inspraak tijdens de behandeling, vrijetijdsbesteding en huishouden. Zo worden zij ondersteund in het optimaliseren van zelfmanagement tijdens de behandeling. Deze interventie is mede tot stand gekomen door onderzoekers van NURSE-CC.
Tweede onderzoekslijn
Competenties voor ondersteunen van zelfmanagement
In de tweede onderzoekslijn is de Q-studie afgerond waarmee vier perspectieven op zelfmanagement zijn ontdekt. Ook zijn de benodigde competenties voor verpleegkundigen concreet uitgewerkt. Samen met collega’s van de Universiteit Gent hebben we een gevalideerde vragenlijst ontwikkeld: de Self-Efficacy and Performance in Self-mangement Support (SEPSS-36). Deze vragenlijst meet wat verpleegkundigen zelf denken te kunnen en wat ze in de praktijk doen aan zelfmanagementondersteuning. Als u interesse heeft om deze vragenlijst in uw eigen instelling uit te zetten, neem dan contact op met Susanne van Hooft.
De meest opmerkelijke conclusie uit ons onderzoek is dat verpleegkundigen vertrouwen hebben in hun competenties op dat gebied, maar er in hun dagelijkse praktijk weinig gevolg aan geven. De onderzoekers vatten dit samen als het verschil tussen ‘kunnen’ en ‘doen’. Dat beeld wordt bevestigd in een studie uit het proefschrift Finding Florence van Ada ter Maten. Zij observeerde onder meer 48 uur lang poliklinische consulten voor patiënten met chronische aandoeningen. Op medisch terrein bleken de verpleegkundigen hun taak prima te vervullen, maar het bredere zelfmanagement kwam vaak te weinig aan bod.
Zelfmanagement in de verpleegkundige opleiding
In het beroepsprofiel behoort zelfmanagementondersteuning nu tot de kern van de verpleegkunde, zodat de opleidingen hun curriculum daarop afstemmen. NURSE-CC voerde een curriculumscan uit op vier hbo-V’s in het land om te zien hoe de stand van zaken nu is. Wat doen de hbo-V’s al op dit gebied, wat zijn de ervaringen ermee en wat kan anders? De blauwdruk en de studiehandleidingen werden gescreend, sleutelfiguren bij de opleidingen werden geïnterviewd, per kernvak werden groepsinterviews met docenten gehouden en vierdejaars studenten vulden een vragenlijst (SEPSS 36) in.
Het onderzoek hielp de hbo-V’s een beeld te krijgen van de stand van zaken in hun eigen opleiding. Yvonne Becqué en Susanne van Hooft (beiden Hogeschool Rotterdam) waren de centrale onderzoekers vanuit NURSE-CC. “We vonden bij alle hbo-V’s dat de patiënt er centraal staat.” vertelt Yvonne. “Wat ik bij één hbo-V mooi vond, is dat ze zelfmanagementondersteuning niet eens als term gebruiken, maar die grondhouding toch heel mooi verwoordden, dat alle docenten dat deden en dat het hele curriculum dat wel ademde. Bij een andere was zelfmanagement juist door het hele team van docenten en lectoren uitgedacht, wat ze er gemeenschappelijk onder verstonden, en proberen ze dat nu te vertalen naar het onderwijs. Bij weer een andere school wordt het erg theoretisch aangevlogen, in een apart lesblok in het tweede jaar, wanneer de studenten nog weinig praktijkervaring hebben.”
Publicaties en producten
Complete lijst van publicaties, in de media berichten en presentaties
Eindrapportage NURSE-CC
Artikelen
- Four perspectives on self-management support by nurses for people with chronic conditions: a Q-methodological study.
Artikel uit International Journal of Nursing Studies over de rol van verpleegkundigen bij het bevorderen van zelfmanagement bij mensen met een chronische ziekte. - Ondersteunen van zelfmanagement. Wat vraagt dit van verpleegkundigen?
Artikel uit Nederlands Tijdschrift voor Evidence Based Practice. - NURSE-CC: verpleegkundig onderzoek in Rotterdam van start
Artikel uit magazine Verpleegkunde over dit project. - Nieuw: competenties voor ondersteuning zelfmanagement
Artikel van V&VN, april 2015 - Laat OMA thuis
Artikel uit V&VN Magazine, december 2015 - What factors influence nurses’ behavior in supporting patient self-management? An explorative questionnaire study
Artikel uit International Journal of Nursing Studies, augustus 2016 - Ondersteuning bij zelfmanagement: een nieuwe verpleegkundige interventie
Artikel uit De Verpleegkundig Specialist - Competentielijst
Proefschriften
- Ada ter Maten-Speksnijder (13-9-2016): Finding Florence: Shedding Light on Nurse Practitioners' Professional Responsibility
- Susanne van Hooft (25-10-2017): Between Expectations and Reality. Self-management support in nursing practice and nurse education
- Janet Been - Dahmen (10-10-2018): Self-Management Support: A broader perspective on what patients need and nurses could provide
In de media
Nieuwsbrieven
- Nieuwsbrief mei 2017
- Nieuwsbrief mei 2016
- Nieuwsbrief mei 2015
- Nieuwsbrief oktober 2014
- Nieuwsbrief februari 2014
- Nieuwsbrief juni 2013
- Nieuwsbrief december 2012
Vlogs
- Vlog: Zelfmanagement Web
- Vlog: Leerboek Verpleegkundige Ondersteuning bij ZM en regie
Zelfmanagement Web
Het Zelfmanagement Web is een gesprekshulpmiddel dat binnen NURSE-CC is ontwikkeld samen met verpleegkundigen en patiënten om te achterhalen hoe een patiënt met een chronische aandoening omgaat met uitdagingen voor zelfmanagement op verschillende levensgebieden. Deze tool geeft patiënten de mogelijkheid om de agenda van het consult met de zorgverleners te bepalen. Hiermee kan de eigen regie worden versterkt en verlenen zorgverleners zorg op maat.
Trainingen
In het najaar van 2019 is er een training verzorgd door de Erasmus MC Academie over het werken met het Zelfmanagement Web en het hanteren van een oplossingsgerichte gespreksmethodiek: ‘In gesprek met patiënten over zelfmanagement'.
Producten
- Zelfmanagement Web voor jongeren
- Zelfmanagement Web voor volwassenen
- Handreiking werken met het Zelfmanagementweb
- Doelenformulier
Publicaties
- A nurse-led self-management support intervention (ZENN) for kidney transplant recipients using intervention mapping: protocol for a mixed-methods feasibility study
Artikel uit JMIR Research Protocols, maart 2019 - Ondersteuning bij zelfmanagement: een nieuwe verpleegkundige interventie
Artikel uit De Verpleegkundig Specialist
In de media
- Pilot Zelfmanagement Web bij Erasmus MC
- 'Web bevordert autonomie'
- 'Chronisch ziek: een echt gesprek helpt'