Begin dit jaar verscheen ‘De leerloopbaan van nieuwkomers in het primair- en voortgezet onderwijs’. Een rapport van een langlopend onderzoek naar de ontwikkeling van leerlingen in het primair en voortgezet onderwijs en het mbo. Aanleiding van het onderzoek is de toename van nieuwkomers in Europa en in Nederland. Het richt zich op de ontwikkeling van de Nederlandse taalvaardigheid, rekenvaardigheid en het sociaal-emotioneel welbevinden van drie groepen leerlingen. De groepen leerlingen bestonden uit nieuwkomers (leerlingen die niet in Nederlands geboren zijn en na groep 3 instroomden), migranten (leerlingen die niet in Nederland geboren zijn, maar wel vóór groep 3 instroomden) en in Nederland geboren leerlingen. Daarnaast is de samenhang onderzocht tussen deze ontwikkeling van leerlingen en aanpakken van hun leraren en beleid op de scholen. Het doel was om te weten welke aanpakken effectief zijn in de begeleiding van nieuwkomers in regulier onderwijs om hun welbevinden en cognitieve ontwikkeling te bevorderen. Hieronder enkele resultaten.
Aan de gesprekstafel
Taal- en leesonderwijs blijkt in het primair onderwijs een grote succesfactor in de bevordering van de cognitieve ontwikkeling van nieuwkomers. De lage score die nieuwkomers in eerste instantie hebben op woordenschat en begrijpend lezen, lopen ze in op migranten en op in Nederland geboren leerlingen. Voor grammatica en spelling hebben nieuwkomers meer tijd nodig. Wat voor nieuwkomers een positief effect heeft op zowel groei in begrijpend lezen als spelling, is een leerkracht die een NT2 opleiding heeft gevolgd of een cursus heeft gevolgd in NT2 didactiek. Ook extra begeleiding van bijvoorbeeld een docent of een klassenassistent, zowel individueel als in groepsverband, heeft een positief effect op de groei in begrijpend lezen, spelling en rekenen. En dat terwijl nieuwkomers initieel al hoger scoren op toetsen rekenvaardigheid. Dit laatste roept overigens wel vragen op, in relatie tot hun lagere score op taal: zouden nieuwkomers niet meer gebaat zijn bij minder talig rekenonderwijs? En is het niveau van het Nederlandse rekenonderwijs wellicht lager dan dat in herkomstlanden van nieuwkomers uit dit onderzoek? Met andere woorden, moet de lat voor hen niet wat omhoog?
Het lezen van creatieve teksten als gedichten hang positief samen met afname van traumaklachten.
Taalactiviteiten
In het voortgezet onderwijs dragen veel van de taalactiviteiten bij aan de woordenschat van nieuwkomers. Zij groeien hier gemiddeld genomen zelfs twee keer zo snel in vergeleken met de leerlingen die in Nederland zijn geboren. Specifiek voor nieuwkomers geldt dat veel van de taalactiviteiten helpen bij het vergroten van hun woordenschat. Dit geldt voor een hoger aandeel schrijfopdrachten en grammaticaopdrachten in het taalonderwijs en wanneer de docent meer belang hecht aan recasting (een foute zin op correcte wijze herhalen), het stimuleren van plezier in taal, een inhoudsgerichte benadering (zoals moeilijke woorden uitleggen, verklarende woordenlijsten gebruiken, rustig spreken, eenvoudige zinnen hanteren), correcte grammatica en correcte spelling.
Welbevinden
Op het gebied van welbevinden is ook de ontwikkeling van trauma bekeken en hierbij is in het primair onderwijs een opmerkelijk effect gemeten, dat alleen voor nieuwkomers geldt: het lezen van creatieve teksten als gedichten hangt voor nieuwkomers positief samen met meer afname van traumaklachten. Mogelijk herkennen leerlingen hun situatie door lezen, schrijven en spreken en helpt dit bij de verwerking van trauma. Verder valt op bij nieuwkomers dat hun welbevinden sneller daalt naarmate ze ouder zijn. Ook uit de gesprekken die gevoerd zijn met docenten van internationale schakelklassen (ISK), bleek dat hoe ouder leerlingen beginnen in de ISK, hoe moeilijker het voor hen is om door te stromen naar regulier onderwijs. In de interviews benoemden docenten dat vervolgonderwijs er voor de oudere leerlingen meestal niet in zit en dat zij dan worden toegeleid naar werk.
Het volledige onderzoeksrapport bevat een veelheid aan resultaten, waarvan in dit artikel slechts enkele zijn opgenomen. Je kunt het rapport met alle conclusies van alle drie de onderzoeksgroepen bekijken via deze link.