Integratie van het afstuderen vak en beroep bij de deeltijd-flex lerarenopleidingen Talen van Hogeschool Rotterdam

Deelname aan het Experiment Flexibilisering heeft de deeltijd-flex opleidingen van het Cluster Talen van het Instituut voor Lerarenopleidingen (Hogeschool Rotterdam) de kans geboden om curricula te laten aansluiten bij deeltijdstudenten van nu. Flexibele leerroutes zijn mogelijk gemaakt, onder meer door het waarderen van reeds verworven competenties. Om flexibilisering te vergroten is het curriculum onderverdeeld in leerlijnen gericht op het beroep en het schoolvak. Dit zorgt echter in de afstudeerfase voor een onnatuurlijke scheiding tussen het aantonen van de vak- en beroepsbekwaamheid — een onderscheid dat in de werkelijke beroepsuitoefening niet bestaat. Het leidt tot minder authentieke en minder betekenisvolle leerprocessen en bekwaamheidsbewijzen. Tevens leidt het tot nodeloze dubbelingen in het afstudeerprogramma met studievertraging tot gevolg; onwenselijk met het oog op het huidige lerarentekort en de begeleidingscapaciteit van onze lerarenopleidingen.

Doordat één van de onderdelen van het afstudeerprogramma, het vakdidactisch afstudeeronderzoek, door recente verbeterslagen steeds beroepsgerichter is geworden, werd de onnatuurlijkheid van de scheiding tussen vak- en beroepsbekwaamheid steeds pregnanter en vraagt om integratief herontwerp. Wij hanteren hierbij nieuwe inzichten op het gebied van onderzoekend vermogen (OV). Met Munneke et al. (in voorbereiding) definiëren we OV als het vermogen om in professionele situaties vast te kunnen stellen waar adequate handelingskennis ontbreekt en deze ontbrekende kennis met passende grondigheid te kunnen creëren én bruikbaar te maken binnen een professionele context.

Onze uitwerking zou een ‘good practice’ voor andere opleidingen moeten vormen van hoe verschillende aspecten van beroepshandelen in het afstudeerprogramma kunnen worden geïntegreerd. De meest recente conceptie van OV maakt dit mogelijk.

Planmatig werken aan (het aantonen van) startbekwaamheid (als tegengesteld aan verantwoorden achteraf) stimuleren we door bij het maken van keuzes voor aan te pakken praktijkvraagstukken eigen leervragen van de student mee te nemen. Deze leervragen komen voort uit eerdere assessments/beoordelingen, eigen handelingsverlegenheid en gesprekken met collega’s, leerlingen en werkplekbegeleiders.

Andriessen et al. (2017) onderscheiden beroepsproducten/beroepshandelen en opleidingsproducten. Onder beroepsproducten vallen producten/handelingen authentiek aan de beroepsuitvoering. Voor het lerarenberoep omvat de kern het onderwijs voorbereiden, uitvoeren en evalueren. Opleidingsproducten bevatten nadere verantwoording van gezette stappen/gemaakte keuzes. Deze geven de opleiding inzicht in het denkproces achter beroepsproducten/-handelen. In dit project werken we met deze twee typen producten, waarbij we bij het opstellen van een beoordelingskader eerst kijken naar wat af te lezen valt aan beroepsproducten/-handelen en welke aanvullende verantwoording vervolgens nog nodig is. De scriptie vervalt.

• Huidige directe betrokkenen bij het project zijn Marin Verlind, Winnie Hofmeester, Lonneke van Pamelen (allen lerarenopleiders bij het cluster Talen) en Jeroen Rozendaal (lector Samen Onderzoekend Werken).
• Aan het ontwerp werkten ook mee: Marry Speelman-Klop & Nelleke de Puit.
• Als kritische vrienden werken mee:  Mariëlle Theunissen (Hoofddocent cluster Exact), Dorien Doornebos-Klarenbeek (Fontys), Lia Voerman (Kenniscentrum Talentontwikkeling) en Marcel du Chatinier (onderwijsmanager cluster Talen)

• Onderwijsvernieuwer Jeroen Rozendaal: 'Onderzoek stond te ver af van de praktijk van het lesgeven'
  Artikel in Profielen, juli 2022