Een labjournaal leren schrijven bij Chemische Technologie

Michel van der Eijk, hoofddocent pedagogiek en didactiek bij Chemische Technologie, zet verschillende didactische technieken in om studenten te begeleiden bij het leren schrijven van een labjournaal. Zo voorziet hij hen om te beginnen van verschillende concrete voorbeelden, die ze samen moeten analyseren en vergelijken (‘vergelijkend beoordelen’). Op die manier ontdekt de student zelf wat de kenmerken van dit teksttype zijn en aan welke criteria een goed labjournaal voldoet. Daarnaast maakt hij gebruik van formatief evalueren, veel (peer)feedback en zelfbeoordeling, en oefening in de beroepscontext, zodat de gebruiksfuncties van het journaal helder worden voor studenten. Dat inzicht is essentieel om zelf een goed labjournaal te kunnen schrijven.

In zijn blog op de website van de Toetsrevolutie en in een artikel in het tijdschrift Education for Chemical Engineers beschrijft Michel enthousiast en helder wat hij allemaal doet in de lessen. Hieronder een beknopte uitleg van zijn aanpak en het didactische model erachter.

In het kort:

1. studenten vergelijken in de les voorbeelden van (in dit geval) labjournaals van verschillende kwaliteit en bepalen welke voorbeelden goed en niet goed zijn en waarom ze dat vinden. Samen met de docent bepalen ze zo zelf de kwaliteitscriteria.
2. studenten maken zelf een aantal keer een labjournaal, vragen feedback aan hun peers en checken zelf of hun werk voldoet aan de criteria. Aan de hand daarvan verbeteren ze steeds hun werk en beheersen ze uiteindelijk deze vaardigheid.
3. voordat ze hun werk inleveren voor een beoordeling, mogen ze één keer heel gerichte feedback aan de docent vragen.

Het model dat Van der Eijk gebruikt ziet er als volgt uit:

Figuur 1
Model dat de flow, samenhang en interactie weergeeft van de diverse didactische interventies.

Overgenomen van Toetsrevolutie (z.d.). Feedback organiseren op de kwaliteit van het labjournaal. Geraadpleegd op 17 februari 2025, van https://toetsrevolutie.nl/feedback-organiseren-op-de-kwaliteit-van-het-labjournaal/

Michiel Van der Eijk zet dit didactische model dus onder meer in voor het leren schrijven van een voor zijn vakgebied relevante tekstsoort, maar het is toepasbaar in veel situaties waarin studenten iets voor de eerste keer moeten doen, of wanneer de kwaliteit van het op te leveren werk moeilijk te vangen is in een rubric – zoals natuurlijk geldt voor veel beroepsspecifieke taken!

Volgens Michel heeft zijn aanpak veel voordelen: de student begrijpt beter aan welke kwaliteit zijn werk moet voldoen en waarom, ontwikkelt een kritische houding ten opzichte van het eigen werk, leert veel meer zelfsturend te handelen, en leert gerichte feedback te geven, te ontvangen en te vragen. Een voordeel voor de docent is dat die veel minder tijd kwijt is aan het geven van individuele feedback. Maar de belangrijkste winst van deze aanpak is dat de opgeleverde werken significant beter van kwaliteit zijn dan voorheen!

Bij de opleiding Chemische Technologie kwamen ze tot de volgende inzichten:

• Het slagingspercentage van de cursus steeg naar 95%.
• Een contextrijke leeromgeving heeft een positieve invloed op het leren.
• Voorbeelden helpen studenten om een duidelijk inzicht te krijgen in de beoogde leerresultaten.
• Vergelijking van verschillende voorbeelden leidt tot een reeks onderscheidende criteria voor studenten.
• Het combineren van een feedbackproces met formatieve beoordeling leidde tot beheersing van de leerdoelen.
• Het continu bijhouden van de leervoortgang zorgt voor een beter studiesucces.
• Studenten ontwikkelen ‘feedbackgeletterdheid’, ook al is dit geen expliciet leerdoel in de cursus.
• De docenten percipiëren een aanzienlijk lagere werklast door deze interventies.
• Studenten waren steeds beter in staat om zelf hun werk bij te sturen richting de einddoelen.

Voor een succesvolle aanpak is het volgens Van der Eijk belangrijk dat aan een aantal voorwaarden wordt voldaan. Allereerst is het belangrijk dat je de theorie helemaal integreert en  toepast in de praktijk. Dus geen aparte reken- of taallessen, maar meteen aan de slag ermee in de praktijkomgeving. Een tweede belangrijke succesfactor is het maken van een duidelijk onderscheid tussen leren en presteren. Een derde: voor het komen tot goede kwaliteitscriteria is het belangrijk om te werken met een goede selectie van sterke en minder sterke voorbeelden. En als laatste noemt hij de contacttijd: de docent-studentratio moet zo zijn dat er genoeg contacttijd met de studenten is om hen goed te begeleiden.

Docenten kunnen deze aanpak toepassen bij iedere nieuwe vaardigheid die studenten moeten leren. Neem bijvoorbeeld het geven van een presentatie of het schrijven van een tekst in een voor studenten nog onbekend genre – maar ook het leren van niet-talige vaardigheden!