Wie een kijkje neemt op een wat hoger gelegen gebouw in de stad kan zijn ogen uitkijken naar wat er op het daklandschap allemaal gebeurt. Sinds een aantal jaar doet ook Hogeschool Rotterdam mee met het verkennen van mogelijkheden en creëren van oplossingen voor op daken. Eén van de jongste projecten op dat gebied is het Experimentendak. De hogeschool werkt in dit onderzoekprogramma samen met de gemeente Rotterdam en verschillende marktpartijen.
Kaj van de Sandt (docent watermanagement) werkt al langer met de gemeente samen op dakenverbetering in Life@Urban Roofs. Van der Sandt: “Het Experimentendak bestaat nu een jaar, we testen daar samen met marktpartijen ‘oplossingen’ voor op daken. Denk bijvoorbeeld aan oplossingen voor waterberging, meer groen, biodiversiteit, het opwekken van duurzame energie, maar ook het tegengaan van hittestress en bevorderen van circulariteit. Er is een ‘plot’ (een stuk dak) beschikbaar gesteld waar we als hogeschool samen met studenten experimenten kunnen uitvoeren en prototypes ontwikkelen.”
Rondleiding op het dak van locatie Museumpark (tekst gaat verder onder foto)
“Waar wil je het dak voor gebruiken en kan dat ook?”
Hoe werkt dat dan? “De eerste vraag die je je moet stellen is: waar wil je het dak voor gebruiken en kan dat ook? De meeste daken zijn niet ontworpen voor wat anders dan ‘een dak boven je hoofd’. Maar nu je wil het gaan gebruiken voor wateropslag, bijvoorbeeld. Dan ga je onderzoeken: hoeveel gewicht kan zo'n dak dragen, welke constructie heb je dan nodig? En hoeveel daken heb je nodig in de stad om water op te slaan?
Bij elk vraagstuk moet je dit soort hele basale vragen stellen en als je daar antwoord op hebt kun je gaan bedenken wat voor oplossingen daar dan bij horen, en dan vervolgens gaan experimenteren. Dat is een mooie kans voor ons als hogeschool en vooral ook voor onze studenten.
Niemand wordt opgeleid als ‘dakenspecialist’, oplossingen vind je alleen in de multidisciplinaire samenwerking, en het is prachtig als je ervaring op kunt doen met wat er kan op daken en tegelijkertijd nieuwe kennis ontwikkelt. Dit multidisciplinaire onderwijs willen heel graag uitbouwen omdat je hiermee echt de realiteit benadert. We grijpen deze kans dus met beide handen aan.”
Multidisciplinair onderwijs ontwerpen
Zijn collega van Industrieel Productontwerpen Thomas Linders vult aan: “Zelf leren we er ook heel veel van, want de kennis die je nodig hebt om multidisciplinair onderwijs te kunnen geven zit bij verschillende instituten. Hoe zet je onderwijs op met docenten van verschillende instituten zodat het én in het curriculum past én er kruisbestuiving ontstaat?
Een eerste uitdaging is dat je elkaars ‘taal’ leert spreken. Sommige begrippen betekenen voor een technicus wat anders dan voor een econoom bijvoorbeeld. Bij het Experimentendak zijn nu docenten betrokken van IPO en elektrotechniek (EAS), verschillende opleidingen van IGO, zoals watermanagement en bouwkunde, en vanuit CMI de opleiding CMGT, die de zich vooral bezighoudt met data (meten, verzamelen, op een aantrekkelijke manier presenteren).
Recent is ook het internationale exchange programma Business & Society van RBS aangesloten om verdienmodellen op te stellen en de financiële haalbaarheid van onze ontwerpen te berekenen. En Kenniscentrum Creating010, dat de Rotterdamse burger een stem geeft bij het ontwikkelen van de leefomgeving. Met al die verschillende disciplines ontstaat spannend nieuw onderwijs.”
Van de Sandt: “Nog een reden om op de daken te gaan werken is dat we studenten graag fysiek aan de slag laten gaan in hun eigen omgeving. De studenten zijn enorm enthousiast als ze zien wat er allemaal mogelijk is. Dat is ook de reden dat we weer meededen aan de Rotterdamse Dakendagen: studenten kunnen aan het Rotterdamse publiek laten zien waar we mee bezig zijn, zodat ook zij enthousiast worden. En dat op ons eigen dak aan het Museumpark.”
IPO-Studenten Quinta van Zalingen (links) en Beau Roeleveld - tekst gaat verder onder foto
Zelf bedacht door studenten, te zien op de Rotterdamse Dakendagen
Waren er veel van jullie projecten te zien op de Dakendagen? “We hadden maar een half uur om de bezoekers rond te leiden, want ze bezochten in de tour meerdere daken”, zegt Quinta van Zalingen, derdejaars IPO. Ze doet mee in het project ‘Gevel vergroenen’ van Thomas Linders. “Wij lieten onze eigen ontwerpen zien. Het afgelopen semester hebben we gewerkt aan een model voor groen aan de buitenkant van een gevel. We kijken namelijk vanuit onze leslokalen uit op een kale muur, van de parkeergarage aan de Rochussenstraat. We zouden het heel leuk vinden als daar meer groen te zien zou zijn, maar ook als er meer biodiversiteit zou kunnen komen.
In twee groepen gingen we ermee aan de slag. Met mijn groep bedachten we keramieken plantenbakken met een dubbele wand, waar een teveel aan water makkelijk uit weg kan. Keramiek is namelijk poreus, en aan de buitenkant van de plantenbak ontstaat door het vocht een laagje mos waarin allerlei beestjes kunnen leven.”
Haar studiegenoot Dirk Honders kwam met een andere oplossing: autobanden. Dirk: “We wilden graag circulaire materialen gebruiken, materiaal dat anders weggegooid zou worden. Zo kwamen we op oude autobanden – ook als knipoog naar de functie van het gebouw, een garage. We gebruiken ook betongaas uit de bouw dat over is, als hekwerk waar planten tegenaan kunnen groeien.”
Het ontwerp met autobanden, en dat met keramieken plantenbakken
 |
 |
Thomas Linders: “Op het dak van Museumpark hebben we prototypes van beide voorstellen laten zien. De studenten hebben iedereen rondgeleid en heel enthousiast over de mogelijkheden van daken verteld. Wij hoefden alleen maar trots rond te lopen.”
Water voor de groene wand
Er is nog wel een uitdaging bij zo'n groene wand. Hoe regel je de watertoevoer? Dat was de opdracht voor studenten elektrotechniek, onder wie Wessel Deelen: “Het regent niet altijd, en soms juist weer te veel. Met een goede waterpomp kun je het water doseren. We hebben berekeningen gedaan en gezocht naar de juiste pomp voor deze klus. Hij mag niet te zwaar zijn en moet genoeg kracht hebben om het water naar boven te pompen om de groene wand van water te voorzien.
De pomp waar we op uitkwamen neemt maar één parkeerplaats in en op het dak van de parkeergarage vangen we regenwater op in een verzamelvat. Op het Experimentendak hebben we daar een proefopstelling van staan en op de dakendagen lieten we een maquette zien.”
Docenten Kaj van de Sandt (links) en Thomas Linders kijken toe
Lessen van multidisciplinair samenwerken
Wat is nu het belangrijkste dat jullie geleerd hebben in multidisciplinair samenwerken? Dirk: “Wat ik erg interessant vond is dat we vooraf met allerlei experts hebben gesproken, bijvoorbeeld op het gebied van planten, niet alle planten zijn geschikt voor dit soort stadsnatuur.”
“Dat communicatie heel belangrijk is”, stelt Wessel. “Wat Thomas ook al zei, begrippen betekenen niet in elk vakgebied hetzelfde. Daar kwamen we achter in gesprekken, en in ons analysedocument moesten we daarom een goede omschrijving maken, waar we allemaal achter konden staan.”
Quinta tot slot: “Het was voor mij een eyeopener hoeveel expertises er bij zo'n project komen kijken. Op de opleiding ontwerpen we vaak één-op-één iets voor een opdrachtgever, maar om het realistisch te benaderen hadden we nu verschillende experts nodig die duidelijk maakten wat voor hen belangrijk is – wat dus de randvoorwaarden zijn om je product te kunnen ontwerpen en ook te vermarkten. Dat is me nu wel duidelijk geworden, dat doe je niet alleen.”
Toekomst voor student en stad
Of ze later nog iets met de opgedane kennis willen doen? Quinta: “Ik merkte tijdens de studie dat ik steeds meer geïnteresseerd raakte in producten met natuur of planten. Met deze wand wil ik wel verder, ik zou graag afstuderen op dit ontwerp.” Ook Dirk geeft aan door het project meer interesse te hebben gekregen in duurzame materialen en hergebruik: “Die interesse wil ik wel verdiepen.”
Docenten Thomas Linders en Kaj van de Sandt kijken terug op een geslaagd project: “Volgens onsj is het gelukt elkaar te inspireren en met elkaar na te denken over het vormgeven van de stad in de toekomst. Het liefst zouden we ook buiten bij het Academieplein een experimentenruimte willen hebben en de ruimte rond het gebouw vergroenen, zodat je aan de buitenwereld kunt laten zien: dit doen wij. De ambitie is er, en het begin is er. We zijn trots dat de samenwerking met al die instituten gelukt is. We hopen anderen hier ook weer mee te inspireren. Dat geeft ons enorm veel energie, daar worden we echt blij van".
Foto's: Annette Moerman