FOR ENGLISH SCROLL DOWN
Na de toeslagenaffaire kunnen we in Nederland niet meer heen om het feit dat we ons ook hier schuldig maken aan institutioneel racisme. Hoewel dit uit eerdere gebeurtenissen ook al glashelder was. Zo gaf Mark Rutte gemeenten de opdracht om Somalische Nederlanders extra te controleren op bijstandsfraude. Ondanks dat Mark Rutte in 2013 hiervoor schuldig bevonden is door de rechtbank in Haarlem heeft dit geen invloed gehad op zijn ministerschap van nu inmiddels 12 jaar. Een ander voorbeeld is dat er nog steeds discussie is, met name buiten de Randstad, over het wel of niet vieren van het Sinterklaasfeest met de racistische karikatuur zwarte piet.
Wat is institutioneel racisme?
Om de term institutioneel racisme goed te begrijpen is het belangrijk om ook de term racisme te definiëren. De definitie van racisme, volgens de Europese Unie, luidt: ideeën of theorieën van superioriteit van één ras of groep personen van één kleur of etnische afkomst. Ras is een constructie dat door mensen is bedacht en gebruikt wordt om macht uit te oefenen over niet-witte personen. Racisme is vaak makkelijker aan te duiden dan institutioneel racisme, omdat het een persoonlijkere aspect heeft. Denk bijvoorbeeld aan de racistische leuzen die tijdens de jaarwisseling geprojecteerd werden op de Erasmusbrug in Rotterdam.
Institutioneel racisme, zoals de naam ook weggeeft heeft betrekking op instituten die discrimineren op basis van ras. Van bedrijven en scholen tot aan de arbeidsmarkt en gezondheidszorg. Het kennisplatform inclusief samenleven (KIS) omschrijft in hun onderzoek naar institutioneel racisme in Nederland, institutioneel racisme als processen, geschreven en ongeschreven regels en beleid van instituten die leiden tot structurele ongelijkheid tussen mensen met verschillende achtergrond, huidskleur of religie. Dit is vervolgens onder te verdelen in twee categorieën: regels en/of processen die expliciet onderscheid maken en de opzet hebben om ongelijkheid te creëren. Regels en/of processen die in theorie niet expliciet onderscheid maken tussen groepen, maar in de praktijk zich er wel schuldig aan maken. Institutioneel racisme is dus structureel en collectief.
Wortels in het slavernijverleden
De wortels van institutioneel racisme bevinden zich net zoals het racisme in Nederland in het koloniaal verleden van het land, en maakt onderdeel uit van het Nederlands cultureel archief, zoals emiritus-hoogleraar Gloria Wekker omschrijft in haar boek Witte onschuld (2016). De term cultureel archief verwijst naar patronen en gedragingen die in onze kennis en gevoel zitten. Het Nederlands rijk heeft een 400-jarige geschiedenis van koloniaal heerserschap. Deze geschiedenis heeft invloed op hoe Nederlanders kijken en zich gedragen naar mensen van kleur. Om daar vanaf te komen, is het dus belangrijk om eerlijk te zijn over dat verleden en erover te praten. We denken vaak dat het slavernij verleden iets van honderden jaren geleden is, maar dit jaar vieren we 150 jaar afschaffing van de slavernij op papier en 160 jaar in de praktijk. Het duurde namelijk 10 jaar voordat de afschaffing daadwerkelijk in de praktijk van toepassing was.
In het rapport van Advies Dialooggroep Slavernijverleden Ketenen van het verleden komt naar voren dat gevolgen van het slavernijverleden tot op heden zichtbaar zijn in het onderwijs, de arbeidsmarkt, gezondheidszorg en in de sociaal-economische status van niet-witte Nederlanders. De algemene conclusie luidt: de gevolgen van de slavernij beperken zich niet tot enkele sectoren, maar hebben een reikwijdte in de hele maatschappij. Op 19 december 2022 bood minister-president Mark Rutte zijn excuses aan voor het handelen van Nederland in het koloniale slavernijverleden. Hoewel er veel vooraf ging aan het maken van deze excuses en veel groepen niet tevreden waren over de datum, maar ook over de manier waarop dit is gedaan, is er toch een eerste stap gezet. De onvrede kwam veel uit van het Caribisch deel van het Koninkrijk waar de sociale doorwerking nog duidelijker zichtbaar is.
Tientallen onderzoeken, maar hoe nu verder?
Uit verschillende onderzoeken blijkt dat Nederlanders met een migratieachtergrond minder snel worden aangenomen dan Nederlanders zonder migratieachtergrond. Dit concludeerde het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid al in hun discriminatiemonitor van 2010. Maar ook uit recente cijfers blijk dat arbeidsdiscriminatie een probleem is, zo blijkt uit onderzoek uitgevoerd voor de Rijksoverheid dat de pandemie een grotere impact heeft gehad op werknemers met een niet-westerse migratieachtergrond. Mannen met een migratieachtergrond waren veel banger om hun baan te verliezen in vergelijking met mannen zonder migratieachtergrond. Kansenongelijkheid treft niet alleen volwassenen, maar begint al in de schoolbanken. De onderwijsinspectie presenteerde in april 2022 het rapport de Staat van het Ondewijs waaruit wederom bleek dat kinderen met bepaalde achtergronden onterecht lager ingeschat worden door vooroordelen.
Ook de cijfers in de gezondheidszorg liegen er niet om. Pharos, het landelijke expertisecentrum van gezondheidsverschillen, presenteerde in maart 2022 het onderzoek Discriminatie en gezondheid over racisme in de zorg, een thema dat wereldwijd onderzocht is en werd, maar waar we in Nederland nog nauwelijks grootschalig onderzoek naar hadden gedaan. De conclusies? Nederlandse patiënten en cliënten met een migratieachtergrond krijgen niet altijd dezelfde behandeling als Nederlanders zonder migratieachtergrond. Maar ook: dat er een tekort is aan kennis over etnische verschillen die van levensgevaar kunnen zijn. Huidkanker is bijvoorbeeld bij zwarte patiënten minder goed te herkennen door gebrek aan kennis en ook patiënten met een Zuid-Aziatische achtergrond lopen hierdoor een verhoogd risico op hart- en vaatziekten.
Gelukkig zijn we ons steeds bewuster van institutioneel racisme en de gevaren ervan, hierdoor worden belangrijke vraagstukken opgepakt die verbetering moeten bewerkstelligen. In het literatuuronderzoek Wat werkt in de aanpak van institutioneel racisme wordt geadviseerd om in te zetten op duidelijke sociale normen tegen racisme en discriminatie bijvoorbeeld door antidiscriminatiewetten. Het verbieden van etnisch profileren door de marechaussee bij controles is daar een goed begin van. De rechter in Den Haag oordeelde in 2021 dat huidskleur of ras aanleiding kunnen geven om iemand te controleren. Het gerechtshof in Den Haag maakte dit oordeel ongedaan en noemde onderscheid maken op basis van ras, zonder objectieve en redelijke rechtvaardiging, een bijzonder ernstige vorm van discriminatie. Zoals ook artikel 1 van de Nederlandse grondwet luidt: allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht, handicap, seksuele gerichtheid of op welke grond dan ook, is niet toegestaan.
Institutional racism in the Netherlands
what it is and how it displays itselfRacism and, by extension, institutional racism are seen by many Dutch people as a far-from-our-bed show. It is argued by making comparisons with, for example, police brutality in the United States. Yet time and time again, research shows that people here are also the victims of racism and institutional racism daily. It is why in this article, we answer the questions; what is institutional racism, and how does it display itself?
After the childcare benefits scandal, we in the Netherlands can no longer ignore that we are also guilty of institutional racism here. Although, this was already crystal clear from previous events. Mark Rutte, for example, instructed municipalities to carry out additional checks on social assistance fraud among Somali Dutch citizens. Even though Mark Rutte was found guilty of fraud in 2013 by the court in Haarlem, this has not affected his ministry of 12 years till now. Another example is that there are still discussions in the Randstad about whether to celebrate Sinterklaas with the racist caricature Zwarte Piet.
What is Institutional Racism?
To properly understand the term institutional racism, it is necessary to define the term racism. The definition of racism, according to the European Union, is ideas or theories of superiority of one race or group of persons of one colour or ethnicity. Race is a construct invented by humans and used to exert power over non-white persons. Racism is often easier to define than institutional racism because it has a more personal aspect. Think, for example, of the racist slogans that were projected on the Erasmus Bridge in Rotterdam during the turn of the year.
Institutional racism, as the name implies, refers to institutions that discriminate based on race. It ranges from companies and schools to the labour market and healthcare. In their research into institutional racism in the Netherlands, the knowledge platform inclusive coexistence (KIS) describes institutional racism as processes, written and unwritten rules and policies of institutions that lead to structural inequality between people with different backgrounds, skin colour or religions. It can be divided into two categories: rules and/or processes that make explicit distinctions and are designed to create inequality. Rules and/or processes that theoretically do not explicitly distinguish between groups but are guilty of doing so in practice. Institutional racism is thus structural and collective.
Roots in the slave past
Just like racism in the Netherlands, the roots of institutional racism lie in the colonial past. They are part of the Dutch cultural archive, as emeritus professor Gloria Wekker describes in her book White Innocence (2016). Cultural archive refers to patterns and behaviours in our knowledge and feeling. The Dutch Empire has a 400-year history of colonial rule. This history shaped how the Dutch looked at and behaved towards people of colour in the past and today. So, to get rid of that, it's crucial, to be honest about that past and talk about it. We often think of the history of slavery as hundreds of years ago, but this year we celebrate 150 years of the abolition of slavery on paper and 160 years in practice. It took ten years before the abolition was applicable in practice.
The report by Advisory Dialogue Group Slave Past Chains of the Past shows that the consequences of the slave past are still visible today in education, the labour market, health care and the socio-economic status of non-white Dutch people. The general conclusion is that the consequences of slavery are not limited to a few sectors but have an impact throughout society. On December 19, 2022, Prime Minister Mark Rutte apologized for the actions of the Netherlands in the colonial slave past. Although a lot preceded making these excuses and many groups were not satisfied with the date but also with the execution, a first step took place. Much dissatisfaction came from the Caribbean part of the Kingdom, where the social impact is even more visible.
Dozens of investigations, but what next?
Various studies show that Dutch individuals with a migration background are less likely to be hired than those without a migration background. It was the conclusion of the Ministry of Social Affairs and Employment in their 2010 discrimination monitor. But recent figures also show that employment discrimination is a problem, as research conducted for the national government shows that the pandemic has had a far worse impact on employees with a non-western migration background. Men with a migration background were much more afraid of losing their job than their counterparts. Inequality of opportunity does not only affect adults but already starts in school. In April 2022, the Education Inspectorate presented the State of Education report that, once more, showed that children with specific backgrounds get wrongly underestimated due to prejudices.
The figures in healthcare do not lie either. In March 2022, Pharos, the national expertise centre for health differences, presented the study Discrimination and health about racism in healthcare, a theme investigated worldwide, about which we had hardly done any large-scale research in the Netherlands. The conclusions? Dutch patients and clients with a migration background do not always receive the same treatment as those without a migration background. But also: that there is a lack of knowledge about ethnic differences that can be life-threatening. Skin cancer, for example, is less easy to recognize in Black patients due to a lack of knowledge, and patients with a South Asian background also run an increased risk of cardiovascular disease.
Fortunately, we are increasingly aware of institutional racism and its dangers, which are addressing critical issues that need to be improved. In the literature study What works in tackling institutional racism, it is advised to focus on explicit social norms against racism and discrimination. For example: through anti-discrimination laws. Prohibiting ethnic profiling by the military police during inspections is a good start. The judge in The Hague ruled in 2021 that skin colour or race can give rise to checking someone. The Court of Appeal in The Hague reversed this judgment and called discrimination based on race, without objective and reasonable justification, a precise form of discrimination. Article 1 of the Dutch constitution also reads: all who are in the Netherlands are treated equally in equal circumstances. Discrimination based on religion, belief, political opinion, race, gender, disability, sexual orientation or any other basis is not permitted.