Spelend werken aan Motivatie

Eerder is een motivatieposter ontwikkeld die visueel en inhoudelijk houvast biedt bij problemen met de motivatie in de klas. De poster kan worden gebruikt om het gesprek hierover aan te gaan. De poster is enthousiast ontvangen in verschillende onderwijscontexten (zowel vo als ho) en wordt actief ingezet in teams. Vanuit deze positieve ervaring ontstond het idee om de principes van de poster door te vertalen naar een activerende werkvorm: het Motivatiespel. Hiervoor is een eerste prototype ontwikkeld dat wordt uitgewerkt naar een aantrekkelijk, goed gestroomlijnd spel voor VO en HBO.

Met dit experiment wordt het spel verder ontwikkeld tot een bruikbare interventie die docenten uit beide onderwijssectoren met elkaar verbindt rond het thema motivatie. Het bordspel wordt opgebouwd rond herkenbare praktijksituaties en motivatiedilemma’s. Tijdens het spel gaan docenten in gesprek over eigen ervaringen, bespreken zij verschillende benaderingen en reflecteren zij op de motivatie van hun leerlingen of studenten en zichzelf.

De kracht van dit experiment ligt in de combinatie van eenvoud en impact. Onderzoek laat zien dat samenwerking tussen docenten binnen en tussen onderwijssectoren de professionele ontwikkeling versterkt (OECD, 2021), en dat motivatie toeneemt wanneer docenten eigenaarschap ervaren in het ontwikkelen van onderwijs (Ryan & Deci, 2000). Daarnaast bestaan er succesvolle voorbeelden van spelsimulaties als gespreksstarter binnen docententeams.

Voor Hogeschool Rotterdam is dit een innovatieve stap, omdat hiermee het gesprek over motivatie op een laagdrempelige en concrete manier wordt verankerd in teamontwikkeling én de verbinding wordt gezocht met collega’s uit het ho. Daarnaast is de ontwikkeling van de poster en het spel een mooi voorbeeld van multidisciplinair en multilevel samenwerken, er zijn immers docenten en adviseurs van verschillende opleidingen betrokken en van zowel hbo als vo.

Het effect van het experiment wordt in kaart gebracht aan de hand van een centrale onderzoeksvraag: “In hoeverre draagt het Motivatiespel bij aan het bewustzijn en handelingsrepertoire van docenten op het gebied van motivatie van leerlingen en studenten?” Via observaties tijdens de spelsessies, korte vragenlijsten en interviews worden data verzameld.

De opbrengsten – spelmateriaal, handleiding en gesprekswijzer – worden beschikbaar gesteld aan partners binnen en buiten het samenwerkingsverband, zodat ook andere scholen en opleidingen ermee aan de slag kunnen.

• Een bordspel, gebaseerd op de motivatieposter, bestaande uit gesprekskaarten met situaties die herkenbaar zijn voor zowel vo- als ho-docenten.
• Drie pilots met gemengde docententeams (vo-ho) waarin het spel wordt gespeeld en geëvalueerd.
• Een definitieve versie van het spel, inclusief spelbord, kaarten, en een praktische handleiding.
• Een korte reflectie- en gesprekswijzer, waarmee scholen en opleidingen het spel zelfstandig kunnen inzetten.

Het Motivatiespel sluit aan bij de gedeelde visie dat het de gezamenlijke verantwoordelijkheid is van vo- en ho-instellingen om leerlingen en studenten voor te bereiden op een succesvolle overstap en loopbaan. In dit experiment staat die gedeelde verantwoordelijkheid centraal: het spel stimuleert actieve samenwerking en reflectie tussen docenten uit beide onderwijssectoren en maakt motivatie – een cruciale succesfactor voor studiesucces – concreet en bespreekbaar.

Het spel draagt direct bij aan de pijlers uit de visie:

• Loopbaanontwikkeling en -begeleiding: Door tijdens het spel stil te staan bij motivatiefactoren die van invloed zijn op studiekeuzes, inzet en leerhouding, ontstaat bij docenten meer bewustzijn over de rol van motivatie in het loopbaantraject van leerlingen/studenten. Dit bewustzijn helpt hen om leerlingen en studenten beter te begeleiden bij de overstap.
• Vaardigheden en vakinhoudelijke aansluiting: Hoewel het spel geen vakspecifieke inhoud behandelt, versterkt het wel de pedagogisch-didactische afstemming tussen vo en ho. Het gesprek over motivatie raakt direct aan vaardigheden als zelfregulatie, doorzettingsvermogen en eigenaarschap – competenties die bepalend zijn voor studiesucces in het ho en steeds vaker expliciet aandacht krijgen in het vo.
• Monitoring van studiesucces: Motivatie is een voorspellende factor voor studiesucces. Door gezamenlijk te reflecteren op motivatiedynamieken bij leerlingen en studenten en op de invloed van eigen didactisch handelen, draagt het spel bij aan de gezamenlijke verantwoordelijkheid voor het welzijn en de voortgang van leerlingen en studenten in de onderwijsketen.

Bovendien sluit het experiment aan bij de overtuiging dat kennisdeling en samenwerking tussen vo en ho noodzakelijk zijn. Het spel faciliteert precies dat: het creëert een laagdrempelige, maar diepgaande werkvorm waarin inzichten, ervaringen en goede praktijken worden gedeeld, met als doel het onderwijs van beide sectoren beter op elkaar te laten aansluiten.

Het project is een samenwerking tussen het lectoraat Motiverende Leeromgevingen (Hogeschool Rotterdam) met collega’s van het Instituut voor Lerarenopleidingen, Rotterdam Academy, Rotterdam Business School, Onderwijs & Kwaliteit.