E-publishing is in deze landen de nieuwe norm aan het worden, de markt voor papieren boeken krimpt in tot een nichemarkt voor ‘coffee table books’ en verzamelaarsstukken. In een land als Nederland, waar jaarlijks meer dan honderd grafisch ontwerpers afstuderen en grafisch ontwerp een kern van de creatieve industrie is, is de impact hiervan enorm. Grafische ontwerpers worden tot nu toe bijna uitsluitend tot ontwerpers van papieren pagina’s opgeleid. Maar de techniek en de ontwerpmethodiek van e-boeken verschilt hier radicaal van; het verschil is even radicaal als dat tussen kalligrafie en boekdruk. De kennis in Nederland over grafisch ontwerp van e-boeken en e-publicaties is zorgwekkend laag. Er bestaan bijna geen designbureaus op dit gebied, en helemaal geen opleidingen. We vonden het noodzakelijk om hier, door middel van praktijkonderzoek, in te grijpen.
Ons lectoraat Communication in a Digital Age heeft daarom vanaf haar oprichting praktijkonderzoek gedaan naar e-publishing voor ontwerpers en creatieven.
Vanaf 2009 loopt een praktijkonderzoek naar e-publishing als het nieuwe paradigma in grafisch ontwerpen, waarvoor samen met partners verschillende symposia en workshops georganiseerd zijn. Het primaire doel van het onderzoek is het verbeteren van kennis over e-boeken en e-publicaties, bij studenten en docenten van het bachelor- en masteronderwijs – behalve voor Hogeschool Rotterdam ook voor de Hogeschool van Amsterdam.
In 2009 heeft het lectoraat Communication in a Digital Age de internationale conferentie print/ pixel georganiseerd. De belangrijkste onderwerpen van de conferentie waren: de implicaties van de doorbraak van elektronisch papier en e-readers voor het professionele veld van uitgevers, grafische ontwerpers en mediaontwerpers, de industriële veranderingen als gevolg van print-on-demand en strategieën voor cross-media publishing. De conferentie werd bezocht door studenten, docenten en veel professionals uit het werkveld en droeg bij aan de minor redactioneel ontwerpen.
Sprekers waren:
- Marc Regeur (Sony Benelux, e-readerproducent), Gerrit Imsieke (le-tex Leipzig, document engineer / e-bookvormgever), Petr van Blokland (grafisch ontwerper), Patricia Albanese / Matthew Bernius / Tona Henderson / Michael Riordan (Open Publishing Lab, Rochester Institute of Technology, V.S.), Alessandro Ludovico (uitgever Neural publishing, Italië, tevens gastlector Communication in a Digital Age), Marc Schwieger (creative director, Scholz & Friends reclamebureau), Lou Lichtenberg (Stimuleringsfonds voor de Pers), Edwin Schravesande (NRC Handelsblad), Simon Worthington (MUTE Publishing, Londen) en docenten en minorstudenten van de WdKA.
De masteropleiding Media Design & Communication wijdde een trimesterproject aan het ontwerpen van elektronische boeken. Tijdens de conferentie belichtte gastlector Alessandro Ludovico zijn onderzoek dat in 2012 leidde tot een conferentie en de publicatie van het boek Post- Digital Print, een concrete handleiding voor het ontwerpen in een wereld waar het elektronisch publiceren het papier zal gaan marginaliseren. Alessandro Ludovico is uitgever en hoofdredacteur van het Italiaanse mediacultuurtijdschrift en de -website Neural en oprichter van “Mag.net”, een netwerk voor elektronisch publiceren in de kunsten dat op de Documenta XII tot stand kwam. Ludovico onderzocht pogingen tot elektronisch en ‘networked’ publiceren sinds de vroege 20e eeuw: in technologische experimenten, avantgarde kunstbewegingen, subculturen en de hedendaagse digitale mediacultuur. 91 Voor zijn onderzoek werkte hij samen met nrc Handelsblad, mute Publishing, Jan van Eyck Academy en mama Medialab Zagreb. Daarna presenteerde lector en programmadirecteur Florian Cramer de tussentijdse uitkomsten van het onderzoek op isea 2010, het 16th International Symposium on Electronic Art.
In 2011 volgde het thematische project What is a Book voor masterstudenten Media Design & Communication en werden workshops georganiseerd voor docenten van verschillende designafdelingen van de wdka, over zowel de culturele als economische achtergrond en de ontwerptechniek van e-publishing. Dat jaar was Florian Cramer ook spreker op de conferentie The Unbound Book, het project van E-boekenstad Amsterdam waarvoor we samenwerkten met het lectoraat Createit van de Hogeschool van Amsterdam (hva), de Universiteit Leiden en de Koninklijke Bibliotheek Den Haag. Deze conferentie krijgt een vervolg in een gemeenschappelijke publicatie met de collega’s uit Amsterdam en Leiden (deze is in voorbereiding).
De samenwerking met Create-it werd in 2012 voortgezet met de conferentie Boek uit de Band, waaraan ook bijgedragen werd door onder meer de Openbare Bibliotheek Amsterdam, Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek en Uitgeverij Bril.
Sprekers waren:
- Jacob Molenaar (ICT-onderzoeker), Bas Savenije (Directeur Koninklijke Bibliotheek), Eppo van Nispen tot Sevenaer (CPNB), Willem Vermeend (TSS Cross Media Group), Tonnus Oosterhoff (Winnaar P.C. Hoofdprijs 2012), Sidney Vollmer (schrijver), Mark Staniforth (schrijver), Henk Wals (Directeur Huygens Instituut), Megan Hoogenboom (ontwerper), Aymeric Mansoux (kunstenaar en mediaonderzoeker), Petr van Blokland (ontwerper), Dieter Swinkels (Kobo) en Hans Willem Cortenraad (Centraal Boekhuis).
De samenwerking met Create-it had voor ons een grote meerwaarde en wordt voortgezet: Creating 010 is door de Hogeschool van Amsterdam en een aantal Nederlandse creatieve mkbbedrijven gevraagd om partner te worden bij de raak mkb-consortiumaanvraag “Out of Ink” die eind 2012 is ingediend.
