In de afgelopen decennia is veel onderzoek gedaan naar het aanleren van leesstrategieën in kleine groepjes, dat heel erg effectief blijkt te zijn. Steeds meer methodes voor begrijpend lezen, zoals Nieuwsbegrip, Grip op lezen of Bliksem, maken dan ook gebruik van leesstrategieën die leesbegrip bij leerlingen moeten bevorderen. In de gewone klassensituatie is het echter lastig voor leraren om aandacht te besteden aan 5 of 6 groepjes leerlingen tegelijkertijd. Daarom is in deze meta-analyse van het proefschrift van Okkinga juist gekeken naar studies die het aanleren van leesstrategieën met de hele klas in het basis- als voortgezet onderwijs onderzochten.
Begrijpend lezen
“Het aanleren van leesstrategieën heeft een klein effect op begrijpend lezen als dat wordt getoetst met standaard begrijpend-leestoetsen zoals de Cito-toets”, vertelt onderzoeker Mariska Okkinga. Op door onderzoekers ontwikkelde toetsen, is er een middelmatig effect. “Standaard toetsen meten ook nog andere vaardigheden”, legt Okkinga uit. “De toetsen van de onderzoekers meten meer specifiek de leesvaardigheden die zijn aangeleerd.”
Een klein aantal studies heeft ook gekeken of het effect op begrijpend lezen beklijft op de lange termijn. Op niet-standaard toetsen is dat zo: het effect is zelfs groter dan direct na het aanleren van leesstrategieën.
De moeite waard
Hoewel het trainen van leesstrategieën in de klas slechts een klein effect heeft op standaard toetsen voor begrijpend lezen, is het volgens Okkinga zeker de moeite waard om ze te onderwijzen. Want leerlingen die leesstrategieën krijgen aangeleerd, weten beter hoe ze leesstrategieën kunnen toepassen voor een beter tekstbegrip dan leerlingen die deze training niet hebben gehad. Okkinga: “Wat je leerlingen aanleert, zie je dus terug. Bovendien leer je leesstrategieën ook voor de lange termijn: je leert kritisch kijken, vooruit kijken waar de tekst over gaat en voorkennis oproepen.”
Leesdoel
“Welke leesstrategieën het meest effectief zijn, kunnen we niet beantwoorden”, vervolgt Okkinga. “In de meeste studies worden meerdere strategieën tegelijk aangeboden. De resultaten die we vinden, gelden voor dat pakketje leesstrategieën. Het gevonden effect betreft dus de combinatie van diverse strategieën, zoals die vaak ook in methoden is terug te vinden.
“Opmerkelijk is wel dat het gebruiken van een leesdoel (‘waarom ga ik deze tekst lezen’) als strategie een extra effect heeft op begrijpend lezen. Het is dus verstandig om ‘leesdoelen stellen’ op te nemen in je pakketje leesstrategieën.”
Deze tekst verscheen eerder op de website van Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek.
