De biodiversiteit in Nederland nam de afgelopen jaren veel sneller en sterker af dan in de rest van Europa. Ook is de waterkwaliteit in ons land de slechtste van alle EU-lidstaten. En dat terwijl we zo trots zijn op ons ‘waterland’. Jessica den Outer (headerfoto) pleit voor een fundamenteel andere omgang met de natuur. Als oprichter van de stichting Rechten van de Natuur en expert bij de Verenigde Naties zet zij zich in voor de erkenning van de natuur als rechtspersoon.
Niet óver, maar mét de natuur praten
Tijdens deze speciale editie van Mission: Transition op dinsdag 27 mei maakt een uiteenlopend publiek van studenten, docenten, onderzoekers en externe gasten kennis met dit gedachtengoed. Wereldwijd komt het steeds vaker voor dat een voogd de belangen van de natuur behartigt.
“Terecht", vindt den Outer, "vals je bedenkt dat bedrijven en instellingen juridische rechten hebben en levende entiteiten zoals bossen, rivieren en bergen die niet hebben. Het wordt tijd dat we niet meer over de natuur praten, maar de natuur een stem geven."
Rivier met rechten
In haar presentatie op basis van haar boek ‘Rechten voor de Natuur’ laat den Outer verhelderende praktijkvoorbeelden zien. Een daarvan is de Whanganui rivier in Nieuw-Zeeland. De inheemse bevolking Māori leeft al generaties lang in nauwe verbondenheid met deze rivier, die op verschillende manieren in hun basisbehoeften voorziet. In 2017 werd de rivier als een van de eerste ter wereld aangemerkt als rechtspersoon, na een decennialange strijd van de Māori-stam. Sindsdien kunnen voogden van de rivier namens haar spreken in besluitvormingsprocessen en hebben ze juridische bevoegdheden om het welzijn van de rivier centraal te stellen.
Betere beslissingen
Landen over de hele wereld, van Ecuador tot Spanje, laten zien dat burgers de drijvende kracht zijn achter het toekennen van rechten voor de natuur. Ook in Nederland groeit de aandacht voor dit gedachtengoed. Experts van de stichting Rechten van de Natuur begeleiden deze initiatieven. ''Opkomen voor de natuur wordt misschien geframed als iets geitenwollensokkerigs, maar dat is het niet. Het is belangrijk dat wij gezamenlijk in actie komen om de politiek in Den Haag te laten zien: de samenleving is toe aan een nieuwe mens-natuur relatie'', aldus den Outer.
Tegelijkertijd, benadrukt ze, betekent dit niet dat er straks geen bomen meer worden gekapt of dat woningbouw onmogelijk wordt. Het doel is om beter afgewogen beslissingen te maken en de belangen van de natuur hierbij net zo zwaar te laten wegen als die van andere partijen. "Dus de vraag is niet óf we nog huizen gaan bouwen, maar op welke locatie, met welke materialen en op welke manier."
Met studenten naar buiten
Tijdens de paneldiscussie belichten vijf sprekers het onderwerp elk vanuit hun eigen vakgebied: Jessica den Outer, Ted Veldkamp (lector klimaat en water), Marlies van der Wee (hoofddocent transformatief leren en duurzame ontwikkeling), Felix van Hoften (ecologisch econoom en docent-onderzoeker betekeniseconomie) en Bas van den Berg (associate lector leren voor regeneratie aan de Haagse Hogeschool). In het gesprek komt naar voren dat Rechten van de Natuur niet alleen over juridische erkenning gaat, maar ook over een andere manier van kijken naar de relatie tussen mens en natuur.
Paneldiscussie: Ted Veldkamp aan het woord. Tekst gaat verder onder foto.
Die verandering zie je op meer plekken terug. Zo zijn er bedrijven - zoals Patagonia - die inzetten op regeneratief werken: een werkwijze waarbij natuur niet wordt uitgeput, maar juist wordt hersteld. Ook dat past bij het idee dat de natuur een eigen waarde en plek verdient in ons denken en handelen.
Veldkamp laat weten dat er al volop data beschikbaar is over ‘de staat van de natuur’ waarmee studenten, docenten en onderzoekers kunnen werken. Van der Wee benadrukt het belang om studenten letterlijk mee naar buiten te nemen: “Zo ervaren ze de natuur achter de data. Dat contact brengt de cijfers tot leven, versterkt hun band met de natuur en bevordert empathie – essentieel bij het zoeken naar oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken.”
Den Outer vult aan: “Het zit in onze cultuur om verhalen nodig te hebben die mensen raken en in beweging krijgen. Met data kunnen we die verhalen kracht bijzetten.”
Tot slot drukt Veldkamp het publiek op het hart dat het werkveld niet gebaat is bij alleen maar goedbedoelende wereldverbeteraars. Wat we nodig hebben, zegt ze, zijn mensen die hun vakmanschap inzetten om vanuit hun eigen expertise bij te dragen. “Dit houdt het vraagstuk voor jou als individu ook behapbaar en realistisch."
Zaadje
De jongste aanwezige, de zevenjarige Maeve, heeft een kritische vraag voor den Outer. "Ik lees jouw boek nu met mijn moeder, maar er staat veel in wat voor mij nog te moeilijk is. Je hebt het vaak over de volgende generatie, waarom is er dan geen boek dat ik als kind kan begrijpen?"
Maeve: "Waarom geen boek dat een kind kan begrijpen?" Tekst gaat verder onder foto
Den Outer ziet haar vraag als een uitnodiging en laat haar weten dat ze daar graag samen verder over denkt. Wie weet is er in het auditorium van Kralingse Zoom zojuist een zaadje geplant – door een jonge, nu al bevlogen toekomstmaker.
Mission: Transition
Mission: Transition is een serie bijeenkomsten georganiseerd door programma Samen Duurzaam van Hogeschool Rotterdam waar studenten, docenten, onderzoekers en andere betrokkenen samenkomen rond de vier maatschappelijke opgaven van Hogeschool Rotterdam: Duurzame delta, Toekomstbestendige economie, Vitale gemeenschap, Slimme en sociale stad.