Menu English

Dankzij ‘living labs’ krijgt zorginnovatie een belangrijke impuls

29 juli 2020

Hogeschool Rotterdam participeert met drie andere Zuid-Hollandse hogescholen in vier nieuwe living labs van Medical Delta. Een interview met ‘kwartiermaker’ Marleen Goumans, directeur en lector Samenhang in de Ouderenzorg bij Kenniscentrum Zorginnovatie.

Hogeschool Rotterdam is een belangrijke speler in vier nieuwe living labs (zie kader onderaan) van Medical Delta, dat hierin 800.000 euro investeert. Samen met lectoren van verschillende disciplines van de Haagse Hogeschool, Hogeschool Leiden en Hogeschool Inholland worden in deze labs met zorginstellingen actuele zorg-technologische vraagstukken opgepakt, waarin aandacht is voor preventie en zorg dichtbij huis. Ook bedrijven, eindgebruikers en universiteiten participeren. Op deze manier vinden zorginnovaties sneller hun weg naar de markt. De vier labs dragen zo bij aan de volksgezondheid, economie en kennisontwikkeling in Zuid-Holland en daarbuiten.

Wat is een ‘living lab’ precies?
Marleen Goumans: “Het is een fysieke plek waarin mensen uit de praktijk samen met studenten en onderzoekers samenwerken aan innovatie. In deze nieuwe living labs wordt specifiek nieuwe technologie getest die gebruikt wordt in de zorg. Die techniek is vaak al uitontwikkeld, maar heeft zich in de praktijk nog niet bewezen. We kijken: hebben we er iets aan?”

Heeft iedereen die eraan meedoet dezelfde belangen?
“Uiteraard zijn die van ons anders dan die van de investeerders. Die willen dat er geld wordt verdiend: we kunnen niet eindeloos blijven testen, ze willen resultaten zien. Logisch, want zij moeten hun broek ophouden. Wij als hogeschool hoeven hieraan geen geld te verdienen, wij willen leren en maken. Met de living labs doen onze studenten ervaring op in de praktijk, en dat is een van de belangrijkste speerpunten van de hogeschool. We moeten onze studenten continu een contextrijke omgeving bieden en dit is een vorm daarvan. De nieuwe living labs stimuleren daarnaast de interdisciplinariteit. Als gemeenschappelijk doel hebben we dat we met elkaar de praktijk willen verbeteren in de zorg en de techniek. En onze studenten hebben daar straks ook weer baat bij als ze gaan werken als zorgmedewerker of in de betreffende technische beroepen.”    

Hoe bijzonder is het dat hier vier hogescholen in samenwerken?
“Héél bijzonder. Vaak is er een pot geld voor concrete onderzoeksprojecten; dan is er wel samenwerking tussen hogescholen. Het werkt niet altijd als ieder voor zich aan de slag gaat. We moeten op sommige vlakken echt samenwerken, zoals sommige universiteiten en de TU ook al doen. Wij gaan met de living labs verder dan een project, we verstevigen de gezamenlijke onderzoekinfrastructuur. De betreffende hogescholen hebben elkaar leren kennen in Media Delta-verband. Ze zijn een paar jaar geleden als één lid toegetreden met een zetel in de Raad van Toezicht. Onze bestuursvoorzitter Ron Bormans van Hogeschool Rotterdam is de vertegenwoordiger van de vier hogescholen.”

Hoe groot is zijn rol?
“Net als de drie andere hogeschoolbestuurders is hij er nauw bij betrokken. Hij vindt het belangrijk dat de contextrijke leeromgeving, het samenwerken en aanhaken bij het academisch onderzoek op een manier gebeurt die bij ons past. Hoe kunnen we die samenwerking verstevigen? Hoe kunnen we nieuwe samenwerkingen aangaan? Via Medical Delta zijn we nu ook bijvoorbeeld voor het eerst een interessante samenwerkingspartner voor de TU Delft.”

Jij bent een van de initiatiefnemers. Ging het makkelijk om iedereen zo ver te krijgen?
“Ik zie mezelf als kwartiermaker. Na de zomer van 2019 ben ik begonnen met de verkenning. Ik heb aan lectoren, docenten en studenten die al met elkaar werkten gevraagd of ze het zagen zitten om samen living labs te maken. Aan elke hogeschool heb ik gevraagd wat voor hen betreft dan de speerpunten zouden moeten zijn en wat samenwerking hen zou moeten opleveren. Zo willen wij ons als Hogeschool Rotterdam profileren als zorgtechnologie-experts gericht op vitaliteit en participatie. Zo zat ik te puzzelen. Hoe kan ik iedereen in datgene waarin hij goed is en waarop hij zich wil profileren bij elkaar brengen? Ik heb daarna gekeken naar de landelijke agenda. Het moest passen bij de onderwerpen en innovatieagenda’s die recentelijk zijn gelanceerd. Ik concludeerde dat er een gezamenlijk speelveld moest zijn en niet iedereen kon doen wat hij zelf leuk vond. Vervolgens heb ik met de bestuurders gesproken en gezegd: dit doet zich voor, volgens mij kunnen we een volgende stap zetten in onze samenwerking, waarbij ieder individueel iets kan winnen, maar samen nog meer. Ik heb de grenzen van het speelveld neergezet en daarbinnen hebben de lectoren van de betreffende hogescholen elkaar supersnel gevonden. Het hielp natuurlijk dat ze elkaar al kenden door de samenwerking binnen Medical Delta, in ons eigen onderzoeksprogramma rondom vitaliteit en gezondheid, de Vitale Delta.”

Wat gaan we er specifiek op Hogeschool Rotterdam van zien?
“In elke living lab zit ook onze expertise. Zo hebben we de lead in het living lab ‘VIT for Life’ en hebben we een co-lead in de andere drie living labs. Bij de eerste gaat het om levensstijl: hoe kan technologie je helpen om je levensstijl en daarmee je gezondheid te verbeteren? Hetzelfde gaan we doen in ‘Better in Better Out’ maar dan gericht op de fitheid van mensen met kanker voor en na een medische ingreep. Onze opleiding BML (Biologie en Medisch Laboratorium) kan een belangrijke rol spelen in het meten van effecten van non-farmacologische behandeling van chronische pijn en vermoeidheid door de inzet van bijvoorbeeld biosensoren waar zij veel kennis op hebben. Op het terrein van gerontechnologie – techniek voor ouderen en/of ouderenzorg – hebben we ook heel veel ervaring die we gaan inzetten.”

Wat zie je persoonlijk als belangrijkste voordelen?
“Door het bouwen van een gezamenlijke onderzoeks-infrastructuur gaan we als hogescholen twee stappen verder dan we nu al doen: we gaan het normaal vinden om samen te werken aan onderzoek en onderwijs. Daar profiteren we zelf van, maar uiteindelijk is ook onze maatschappelijke impact een stuk groter. We realiseren heel mooie contextrijke leeromgevingen, waarin we kunnen testen, leren en experimenteren, maar waarin we ook werkelijk, hoop ik althans, waarde gaan toevoegen aan die concrete praktijk. Het is een mooi voorbeeld van samenwerking, niet alleen tussen hogescholen maar ook tussen domeinen als zorg en techniek. Waarbij de universiteit en het bedrijfsleven makkelijk kunnen aanhaken.”

En nadelen?
“Er komen altijd uitdagingen als je het gaat uitvoeren. In hoeverre gaan de projecten lopen zoals je wilt? Gaan er genoeg bedrijven aanhaken, naast die we nu al hebben? Krijgen we het goed ingepast in de werkstructuur van vier verschillende hogescholen, die misschien net iets anders geroosterd zijn? Krijgen we die studenten bij elkaar? Maar daar laten we ons niet door weerhouden.”

Wanneer gaan we er iets van merken?
“Tussen nu en januari 2021 zijn ze alle vier opgestart. Elk living lab heeft al aangegeven wat de fysieke werkplek zou kunnen worden. In Rotterdam komt er een voor Geriatric Rehabilitation@home en voor Integrative Medicine Technology een lab. Nu gaan we kijken wat we nodig hebben om die in te richten. Zijn er al projecten waarmee we kunnen starten? Welk onderwijs is daarvoor het meest geschikt?”

Wat zal de invloed van het coronavirus zijn op de voortgang?
“We moeten uitzoeken wat fysiek kan en wat op afstand. Wat moeten we voorbereiden in onze labs, op school of doen om op deze manier samen te werken? Er wordt misschien een heel nieuwe dimensie aan onze werkwijze toegevoegd. We moeten ermee dealen in onze contextrijke leeromgeving. Maar we gaan niet zeggen: ‘Er is nu corona, dus we doen het niet.’ Nee: er is corona, dus we gaan dat integreren in het concept.”

Over Medical Delta
Medical Delta is een interdisciplinaire samenwerking van meer dan 280 wetenschappers van Erasmus Universiteit, Erasmus MC, TU Delft, LUMC, Universiteit Leiden en hogescholen die samen met bedrijven en overheden aan technologische oplossingen voor de zorg werken. Dit doet Medical Delta met dertien interdisciplinaire wetenschappelijke programma’s en met praktijkgerichte field- en living labs. Medical Delta vormt hiermee de spil van het Health & Technology ecosysteem in Zuid-Holland en daarbuiten.

Overzicht living labs

1. Medical Delta Living Lab Geriatric Rehabilitation@home

Richt zich op de ontwikkeling van e-health toepassingen die thuisrevalidatie bij ouderen bevorderen. In dit living lab werken Hogeschool InHolland, De Haagse Hogeschool, Hogeschool Rotterdam en Stichting Omring samen.

Deelnemers HR: Dr. T. Bakker en dr. M. Goumans.

2. Medical Delta Living Lab Better In Better Out

Richt zich specifiek op de fitheid van patiënten met kanker voorafgaand en tijdens een behandeltraject en komt voort uit een samenwerking tussen De Haagse Hogeschool en Hogeschool Rotterdam, in samenwerking met praktijkpartner HMC (Haaglanden MC).

Deelnemers HR: Dr. ir. L. Wauben en dr. C. Ziylan.

3. Medical Delta Living Lab VIT for Life

Is met name gericht op het met hulp van technologie gezonder krijgen van mensen met een verhoogd risico op leefstijl-gerelateerde gezondheidsklachten. De Haagse Hogeschool, Hogeschool Rotterdam, de Stichting WMOradar en Kinderfysiotherapie Regio Westland werken samen in dit living lab.

Deelnemers HR: Dr. M. Schmitt en dr. ir. L. Wauben

4. Medical Delta Living Lab Integrative Medicine Technology.

Kijkt vooral naar non-farmacologische, complementaire en persoonsgerichte behandelwijzen, zoals het gebruik van natuurlijke producten bij de behandeling van klachten bij chronische aandoeningen, en het aantonen van de werking hiervan. Hogeschool Leiden, Hogeschool Rotterdam, NVAA en Cure+ werken hierin samen.

Deelnemers HR: Dr. Hang Le,dr. M. van der Wardt-Kester, dr. L. Voogt en dr. A. van Staa.