Blog De Dag van de Arbeid in toekomstig retroperspectief

Ontwaakt, verworpenen der aarde! Ontwaakt, verdoemden in hongers sfeer!
Makkers, ten laatste male,
Tot den strijd ons geschaard!
De Internationale
Zal morgen heerschen op aard!
Makkers, ten laatste male,
Tot den strijd ons geschaard!
De Internationale
Zal morgen heerschen op aard 
(Henriette Roland Horst, 1900)

Geschiedenis
De 1 mei-viering vindt zijn oorsprong in Amerika. In 1885 legden de vakbonden een ultimatum op aan de werkgevers om hen te dwingen een 8-urige werkdag in te voeren per 1 mei 1886. Er werd voor 1 mei gekozen omdat dat de dag was waarop in Amerika traditioneel de arbeidscontracten werden vernieuwd. Amerikaanse arbeiders hebben echter maar één keer Labour Day daadwerkelijk op 1 mei gevierd. Toen het ultimatum verstreek zonder dat gehoor werd gegeven aan de eis van de vakbonden, gingen in Chicago arbeiders massaal de straat op. Die staking viel verkeerd bij de fabrieksdirecties die daarop de politie en knokploegen inschakelden om de staking te breken - een bloedbad was het gevolg. Zo werd 1 mei het symbool van de onderdrukking van de arbeidersklasse.  In bijna alle Europese landen is 1 mei een officiële feestdag, behalve in Nederland. In Rusland en veel andere voormalige communistische Sovjetrepublieken gaat dit gepaard met massale parades. In grote Duitse steden zijn de rellen tussen extreemlinks en de politie op 1 mei een vergelijkbare traditie. In Nederland waren het vooral de socialisten van de SDAP, de voorloper van de PvdA, de flink uitpakten op 'hun' feestdag. Enorme parades met groepen die uit het hele land werden opgetrommeld kwamen naar Amsterdam.

Geen vrij meer in Nederland
Waarom de Dag van de Arbeid in Nederland geen vrije dag is, heeft veel te maken met het ontbreken van echte harde confrontaties tussen vakbonden en de overheid in het verleden. Daarnaast stelden de werkgevers vast dat vrij op 1 mei wel impliceerde dat ergens anders in het jaar een dag wordt ingeleverd ter compensatie Bovendien kent ons land de traditie voornamelijk kerkelijke feestdagen te vieren, buiten onze wettelijke vakantiedagen. Katholieken vieren op deze dag het feest van Sint-Jozef als arbeider. In 1954 kondigde Paus Pius XII op het Sint Pietersplein in Rome op 1 mei het feest van Sint-Jozef als arbeider af, om zo ook een katholieke tegenhanger te hebben voor de viering door de socialisten en communisten. Hij wou hiermee de katholieke arbeiders betrekken bij de viering. Daarvoor werd deze dag beschouwd als een beweging tegen de katholieken!

 

Tekorten aan de logistieke arbeid
In de sector transport en logistiek ervoer in het eerste kwartaal van 2019 maar liefst 34 procent van de bedrijven in de sector een tekort aan arbeidskrachten als een belemmering voor groei, aldus ABN-AMRO (2019). Het goederenwegvervoer spant de kroon. In die branche vormt het tekort aan personeel voor 38 procent van de bedrijven een rem op verdere expansie. ABN AMRO verwacht dat de sector de komende jaren blijft groeien.
Ook de gestage groei van het aantal banen en vacatures zet zich vermoedelijk door. Vooral de vraag naar chauffeurs is groot. Dat is niet verwonderlijk. Van de ruim 147.000 mensen in de sector werken volgens het Sectorinstituut Transport en Logistiek circa 84.000 als vrachtwagenchauffeur.

Ook Panteia (2018) schetst een nijpend personeelstekort in de e-commerce markt en dit wordt nog groter door verdere groei van de economie en vergrijzing. Tegelijkertijd geeft men aan dat zowel bestaand als nieuw personeel nodig is met digitale vaardigheden. In een tijd van dalende marges moet de sector investeren in de opleiding van personeel. Daarnaast moet de sector concurreren met andere sectoren die ook staan te springen om digitaal talent. In Nederland zijn naar schatting ruim 900.000 mensen werkzaam in een logistieke functie (Panteia). Ruim 300.000 van hen hebben een ‘hoger logistiek beroep’ (niveau MBO-3 of hoger). Het belangrijkste beroep is dat van ‘werkvoorbereiders en planners’. Van de ruim 900.000 werknemers is naar schatting 23 procent werkzaam in die functie. Voor dit beroep zijn ook de meeste vacatures – volgens Panteia ruim 14.000 in 2017. Het onderzoeksbureau verwacht dat de vraag naar vooral logistieke managers en planners toeneemt. Slechts 40 procent van deze vacatures is volgens het onderzoeksbureau geschikt voor schoolverlaters. Het onderwijs zal niet in staat zijn voldoende afgestudeerden af te leveren.

Automaten klagen niet!
Peter Olsthoorn schreef in de Intermedair dat 60% van de tijd automatiseerbaar is met de huidige technologie in de sector Transport en Warehousing. In de warehousing zien we al geruime tijd Kiva-robots door het magazijn schuifelen met hun stellages. Ook de automatische pickstations doen al geruime tijd hun werk. Op het gebied van transport komt het automatisch rijden geleidelijk op. De eerste pilots met truckplatooning in Duitsland, de T-pod van Einride en Vera als autonoom werkpaard van Volvo (zie Figuur 1) zijn een feit.
 

Figuur 1. Vera, autonoom rijdende truck van Volvo

 

Belangrijkste belemmeringen blijven nog de juridische consequenties van deze voertuigen op de openbare weg. Maar ook dit zal slechts een zaak van tijd zijn en dan wordt ook dit mogelijk. De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) beweert dat slechts 10 procent van de huidige Nederlandse werktaken verdwijnt door technologie. Volgens de OESO komen er twee soorten banen voor terug: meer creatieve taken aan de ‘bovenkant’(bijvoorbeeld met big data), en veel laagbetaalden banen in de dienstverlening aan de ‘onderkant’ vaak met inzet van ZPP-ers.

Ver-ZZ-Paying van onze maatschappij
De opkomst van ZZP-platforms zien we in de logistieke  wereld steeds meer. Diverse  platforms zijn ontwikkeld voor maaltijd/pakket belevering, bouwklussen, schoonmakers, horecapersoneel etc. In mijn eigen straat zie ik de snelle jongens die in een zo kort mogelijke tijd een pakketje afleveren bij mij thuis, veel ook pakketjes van de buren! Ze krijgen stukloon, dat wil zeggen ze worden betaald per aflevering. Dat impliceert dat wanneer ik niet thuis ben en het pakketje niet kan worden afgeleverd bij mijn buren er geen betaling plaatsvindt aan de ZZP’er. Het zijn overigens niet alleen de snelle jongens die een pakketje leveren. Steeds vaker zie ik ook verschillende bejaarde mannen die pakketjes komen afleveren!

 
Voor werkgevers lijkt het een ideale situatie. ZZP’ers ontvangen geen betaling bij ziekte. Bijkomstig voordeel is dat als er even minder leveringen zijn, de loonkosten evenredig dalen. Alle zaken die vroeger vielen onder ‘werkgeversrisico’, worden doorgeschoven als ‘ondernemersrisico’ naar de ZZP’ers zelf. Vanwege sterke concurrentie zijn verladers niet persé bereid meer te betalen voor logistiek. Er wordt flink geconcurreerd op prijs. Dit leidt ertoe dat de winstmarges in de logistiek onder druk staan en hierdoor de vergoedingen voor de ZZP’ers vrij laag zijn. Voor wat betreft de Dag van de Arbeid kunnen we stellen dat de arbeiders van vroeger nu zijn verworden tot de kleine zelfstandigen zonder personeel.

Per 1 januari 2020 is het plan om een nieuwe wet te laten ingaan die zzp-personeel beter beschermt. De eerste gedachten zijn over de invoering van een soort minimumtarief per uur. Dat rijmt echter niet met het Europese verbod op kartelafspraken. Er is immers geen concurrentie op prijs mogelijk als de overheid ondernemingen – en dat zijn ZZP’ers – een minimumprijs oplegt voor het leveren van hun dienst. Men erkent de vrees voor uitbuiting en wil de arbeidsrechtelijke positie van dergelijke ‘platform-zzp’ers’ versterken maar hier moet duidelijk nog een strijd voor worden gestreden!!! Vanuit het gedachtegoed van de Dag van de Arbeid zou ik daarom deze column dan ook wil eindigen met de woorden: VNO-NCW vereenig u en kom op voor de groep ZZP’ers!!

Ron van Duin

Referenties
ABN AMRO, (2019). Het logistiek personeel van de toekomst. Waarom logistieke bedrijven strategisch personeelsbeleid moeten voeren. https://acn.nl/wp-content/uploads/2019/04/rapport-logistiek-personeel-van-de-toekomst.pdfgeraadpleegd op 9 April 2019.
Panteia, (2018). Arbeidsmarkt en Onderwijs. Logistiek Kwantitatief. Cijfermatige update 2018.
Pals, B., (2018). Commentaar: Den Haag aan zet in kwestie zzp-personeel. Nieuwsblad Transport. Website https://www.nieuwsbladtransport.nl/economie/2018/07/26/commentaar-den-haag-aan-zet-in-kwestie-zzp-personeel/?gdpr=accept geraadpleegd op 2 april 2019