Ontmoeting 179 | Vrijheid

Nu ik dit schrijf, voel ik twijfel of dat wel verstandig is, vanuit mijn rol deze associatie te delen. Het felle deel van de tegenstanders van het Covid-beleid van het kabinet, bedient zich immers van beelden en symbolen uit diezelfde tijd. Men draagt bij demonstraties een gele ster.

Een avond en vroege ochtend van berichten volgend hoe het met Rotterdam gaat, viel mijn oog op een terloopse zin in een bericht van nos.nl: “Bij de rellen op de Coolsingel vanavond riepen honderden relschoppers leuzen als vrijheid”. Vrijheid is een fundamentele waarde van onze samenleving, een kwetsbaar, maar vaak ook een wat ongrijpbaar concept. In de Covid-discussie, opgezweept onder de dreiging van 2G, maken voor- en tegenstanders gebruik van argumentaties waarin het begrip vrijheid centraal staat. De vrijheid om je niet te laten vaccineren, de vrijheid het leven te leiden dat we willen leiden, de vrijheid te gaan en staan waar je wilt, de vrijheid van de een die een effect heeft op de vrijheid van de ander. Een ingewikkeld gesprek dat invullingen van die basale waarden tegenover elkaar zet, die leiden tot dillema’s die geen eenvoudige oplossing kennen. Terwijl we soms wel gedwongen worden tot die eenvoudige oplossing. We zitten samen in een crisis.

De school als dorp in de stad

In dat gesprek probeer ik de waarden die in een school opgeslagen liggen blijvend te communiceren en te koesteren. Ik probeer binnen de hogeschool de rust te bewaren, roep op zorgvuldig met elkaar om te gaan, op zoek te gaan naar de waarheid met respect voor de fundamentele uitgangspunten van de wetenschap: geldigheid en betrouwbaarheid. Ik roep op inclusiviteit als waarde, ook te koesteren als dat moeilijk is, bijvoorbeeld daar waar gevaccineerden wat wantrouwend kijken naar niet-gevaccineerden en niet-gevaccineerden zich gemarginaliseerd voelen. In ieder geval die dreiging voelen. Probeer ruimte te houden dat we van elkaar leren en pogingen doen elkaar te begrijpen. De school als dorp in de stad, waarbij we proberen alles wat vanuit de stad onze school binnen waait, op een pedagogische manier tegemoet te treden. Daar hoort veiligheid bij, betrokkenheid en respect. Dat lukt ons eigenlijk best goed. Maar afgelopen vrijdag nog maar, een paar uur voor de rellen in de stad, zijn we – het bestuur in overleg met directeuren – tot de conclusie gekomen dat we wellicht meer moeten doen, meer aandacht schenken aan burgerschap, harder moeten werken om ‘de boel bij elkaar te houden’.

Niemand meer in onze gebouwen

Tegen de achtergrond van de rellen was ik die avond weer blij het bericht te krijgen van ons hoofd beveiliging dat al onze systemen ingeschakeld staan en dat er verder niemand meer aanwezig is in onze gebouwen. Vreemde gewaarwording, daar blij mee zijn. Alles is er bij onze hogeschool op gericht open te zijn, dat er leven zit in onze gebouwen. Dat is een basaal gegeven omdat we denken dat een school een plek is waar mensen moeten zijn, waar mensen samen een pedagogisch klimaat creëren en (van elkaar) leren. Covid daagt ons uit, juist op dit punt en dus is er alles op gericht die openheid veilig te stellen. Het begrip ‘school’ stamt af – via het Grieks – van ‘vrije tijd’. Mensen vonden de ruimte, letterlijk de tijd om naar school te gaan om daar te leren, van wijze mensen, docenten en van elkaar. Men stapte een beetje uit de samenleving en in de fysieke omgeving van de school. En in die veiligheid, leert men.

Woede

Dus heb ik ook last van woede bij het zien van die beelden, waarbij ik een glimp meende te zien van een van onze monumentale gebouwen. Na een week waarin in de tempel van onze democratie Kamerleden bedreigd worden met beelden – “er komen tribunalen” - die doen denken aan de Tweede Wereldoorlog. Woede vanwege het besef dat leren gelijkstaat aan veiligheid. Woede vanwege het destructieve, woede vanwege het geweld, woede vanwege het besef dat het kwetsbare het altijd aflegt tegen dit ongeremde geweld. Woede omdat vrijheid de legitimatie zou zijn van dat gedrag. Woede omdat de hoeders van kwetsbare waarden gedwongen zijn met gelijke munt terug te betalen.

Terug naar school, terug naar de rust van ons dorp

Maandag gaat onze hogeschool gewoon weer open, zal Rotterdam opgeruimd zijn en ga ik weer aan de slag. Maar toch ook net iets anders. De motivatie om jonge mensen op te leiden, niet alleen tot een goede verpleegkundige, leraar, ingenieur, kunstenaar of bedrijfseconoom, maar ook tot verantwoordelijke burgers, zal groter zijn dan ooit zijn. De motivatie om in gesprek te zijn over wat basale waarden als vrijheid precies betekenen, is door de gebeurtenissen op de vrijdagavond alleen maar toegenomen, alsmede de wil het gesprek te voeren over hoe naar onze geschiedenis te kijken, bijvoorbeeld de Tweede Wereldoorlog. Maar ook een nog sterker besef dat de inherente kwetsbaarheid van onze basale waarden, zoals vrijheid, het respecteren van elkaar, het tegengaan van racisme, antisemitisme, enzovoort, ook met zich meebrengt dat we harder grenzen durven stellen. Dat we ons normatiever durven te uiten naar die mensen die menen slordig om te moeten gaan met die waarden. Dat men niet het recht heeft de geschiedenis te kapen. Dat men niet het recht heeft bepaalde waarden te claimen.

Rotterdam slopen heeft niets met vrijheid van doen.