Wat is genderdiversiteit eigenlijk?
Transgender, cisgender, non-binair, vrouwelijk, mannelijk, genderqueer… Het zijn allemaal termen die iets zeggen over hoe iemand zich identificeert of hoe iemand zich uit. Genderdiversiteit betekent simpel gezegd: er is niet één manier om man of vrouw te zijn, of überhaupt een gender te hebben. Gender is geen simpel keuzemenu met twee opties, maar een breed spectrum van identiteiten en expressies.
Identiteit vs. expressie
Genderidentiteit gaat over hoe je jezelf vanbinnen voelt. Dat kan mannelijk zijn, vrouwelijk, beide, geen van beide of iets daartussenin. Genderexpressie is hoe je dat naar buiten toe uit, bijvoorbeeld met kleding, gedrag of taal. Genderidentiteit is dus niet hetzelfde als genderexpressie. Iemand kan zich dus als non-binair identificeren, maar zich toch ‘vrouwelijk’ of ‘mannelijk’ kleden.
Cis, transgender en non-binair
Wie je bent en hoe je je voelt, laat zich niet altijd in één woord vatten. Toch helpen begrippen als cis, trans en non-binair om beter te begrijpen hoe mensen zichzelf zien. Wat houden ze precies in?
- Cisgender: je voelt je thuis in het gender dat je bij je geboorte kreeg toegewezen.
- Transgender: een term voor mensen wiens genderidentiteit niet overeenkomt met het geslacht dat hen bij de geboorte is toegewezen. Dit kan betekenen dat je je als vrouw identificeert terwijl je bij de geboorte als man werd aangeduid, of andersom. Goed om te weten: transgender is een bijvoeglijk naamwoord. Je spreekt dus niet van 'een transgender', wel van bijvoorbeeld een 'transgender man'.
- Non-binair: een identiteit die niet binnen de traditionele categorieën ‘man’ of ‘vrouw’ valt. Sommige non-binaire mensen identificeren zich deels met beide, met geen van beide, of juist ergens ertussenin.
Maar cis, trans en non-binair zijn niet de enige termen die mensen gebruiken om hun genderidentiteit te omschrijven. Er zijn nog veel andere woorden die voor sommigen beter passen, zoals genderqueer, genderfluïde, agender of bigender. Ook deze identiteiten vallen buiten het traditionele man-vrouw denken en maken duidelijk dat gender niet in twee hokjes te vangen is, maar een breed en persoonlijk spectrum vormt.
Genderdiversiteit is niet nieuw
Het idee dat er meer is dan alleen ‘man’ of ‘vrouw’ is niet nieuw. In allerlei culturen bestaan al eeuwenlang andere benamingen en belevingen van gender. Zo onderscheiden de Buginezen in Indonesië vijf genderrollen, waaronder bissu en calabai. Ook binnen oorspronkelijke gemeenschappen in Noord-Amerika, zoals de Navajo, bestaan al lange tijd termen voor mensen met een niet-binaire genderrol. In Zuid-Azië zijn spirituele tradities rond genderdiversiteit, zoals bij de Hijra-gemeenschap in India en Nepal, diepgeworteld in de samenleving.
Het westerse idee van twee strikte genders is tijdens het koloniale tijdperk wereldwijd verspreid en opgelegd. Daardoor verdwenen veel oorspronkelijke genderrollen naar de achtergrond. Hoe we over gender denken, is dus niet universeel of tijdloos. Het wordt beïnvloed door cultuur, geschiedenis en wie de macht heeft.
De kracht van erkenning
Helaas is het nog lang niet vanzelfsprekend dat iemands genderidentiteit wordt gerespecteerd. Al van jongs af aan krijgen kinderen op basis van hun lichaam allerlei verwachtingen mee: over hoe ze zich horen te voelen, gedragen en te kleden, bijvoorbeeld. Wie zich daarin herkent, hoeft meestal nooit stil te staan bij diens gender. Maar als je identiteit niet bij die verwachtingen past, kan het leven ingewikkeld zijn en soms zelfs onveilig. Zeker nu de rechten van trans- en non-binaire mensen steeds meer onder druk komen te staan. In de Verenigde Staten worden trans personen bijvoorbeeld ontslagen uit het leger. Sinds januari 2025 erkennen Amerikaanse autoriteiten bovendien alleen een M of V als geslachtsvermelding in paspoorten; voor Nederland reden om het reisadvies voor lhbtqia+ personen die naar Amerika reizen aan te passen. En in het Verenigd Koninkrijk heeft het hooggerechtshof laten weten trans vrouwen niet te erkennen als vrouwen.
In dit klimaat van onzekerheid en onacceptatie is respect en erkenning voor genderidentiteiten belangrijker dan ooit. Niet alleen voor individuen, maar voor de samenleving als geheel. Het biedt mensen de vrijheid om zichzelf te zijn en helpt beperkende stereotypen te doorbreken.
Hoe maken we ruimte voor iedereen?
Echte inclusie betekent meer dan alleen het gebruiken van de juiste voornaamwoorden. Het betekent actief werken aan een cultuur van respect, waar iedereen zich vrij voelt om zichzelf te uiten zonder angst voor oordeel of uitsluiting. Dat begint met bewustwording en educatie, maar vraagt ook om concrete veranderingen in beleid, normen en gewoonten. Door ruimte te maken voor genderdiversiteit, helpen we een samenleving te creëren waarin iedereen zich geaccepteerd en gewaardeerd voelt – ongeacht het gender waarmee zij zich identificeren.