Thirsty Cities

Tussen 2018 en 2023 hebben terugkerende periodes van droogte grote impact gehad op de Nederlandse bebouwde omgeving. Ook 2025 is zeer droog gestart. De impact van droogte, onder toenemende druk van klimaatverandering en ontwikkelingen in de bebouwde omgeving zelf, is een probleem met grote uiteenlopende schadelijke gevolgen in de bebouwde omgeving, zoals schade aan stedelijk groen, bebouwing, (ondergrondse) infrastructuur, bodemstabiliteit, en aantasting van de stedelijke waterkwaliteit. Droogte tast de weerbaarheid en klimaatbestendigheid van stedelijke gebieden op korte en lange termijn aan. En vormt daarmee een bedreiging voor een veilige, gezonde en leefbare omgeving voor bewoners en bedrijven.

Hoewel overheden de gevolgen van droogte als een risico erkennen, hebben weinigen zich daarop nog voldoende voorbereid. Gebrek aan inzicht in de stedelijke waterbalans onder droogte, de kwetsbaarheid van stedelijke watergebruikers, onduidelijkheid in rol en verantwoordelijkheid van betrokken actoren en ontbrekende handelingsperspectieven liggen hieraan ten grondslag.

Om in 2050 een klimaatadaptieve bebouwde omgeving te kunnen realiseren die is ingericht op het omgaan met (extreme) droogte, is handelingsperspectief voor (decentrale) overheden en het betrokken werkveld nodig: duidelijke richtlijnen, instrumenten en governance-arrangementen. Niet alleen met betrekking tot het droogtebestendig ontwerp van de bebouwde omgeving waarbij water en bodem als uitgangspunten moeten gelden. Maar ook wat betreft het operationeel beheren en verdelen van de beschikbare zoetwatervoorraden ten tijde van extreme droogte.

Het NWA-project Thirsty Cities, onderdeel van het NWA-programma Droogte in de Bebouwde Omgeving (NWA-DroBe) heeft als doel om kennis en handelingsperspectieven te ontwikkelen voor decentrale overheden en het betrokken werkveld. Om zo tot een klimaatadaptieve, droogtebestendige en waterbewuste bebouwde omgeving te komen. De te ontwikkelen kennis moet meer inzicht opleveren over de verschillende deelaspecten van de droogteproblematiek en al bestaande kennis op de deelaspecten bijeenbrengen en met elkaar verbinden. Het project draagt op die wijze bij aan een duurzaam stedelijk bodem- en (grond)watersysteem, waarbij vermijdbare droogteschade kan worden voorkomen of beperkt doordat risico’s op tijd worden onderkend en hiernaar gehandeld wordt.  

Het NWA-programma Droogte in de Bebouwde Omgeving (NWA-DroBe) heeft tot doel kennis, inzichten en handelingsperspectieven te ontwikkelen, verzamelen en verbinden voor decentrale overheden en het betrokken werkveld die bijdragen aan het realiseren van een klimaatadaptieve, droogtebestendige en waterbewuste bebouwde omgeving in 2050. NWA-DroBe geeft daarom prioriteit aan acties die bijdragen aan het verzamelen en integraal verbinden van bestaande kennis en inzichten over droogteproblemen en -oplossingen, en vertaalt deze – door een brede maatschappelijke dialoog – naar toegankelijke en toepasbare handelingsperspectieven. Het programma ondersteunt – waar nodig – kennisontwikkeling over kennislacunes op het gebied van: (a) de stedelijke waterbalans, (b) stedelijke watergebruikers en maatregelen; (c) droogtebeleid en besluitvorming, en (d) perspectieven voor actie. Met in het bijzonder aandacht voor stedelijk groen, waterkwaliteit, klimaatadaptief ontwerp en waterverdeling.

Thirsty Cities, het door 24 partners (kennisinstellingen, publieke en private praktijk) ontwikkelde projectvoorstel onder leiding van Hogeschool Rotterdam, draagt bij aan bovengenoemde opgaves. Bijvoorbeeld door het ontwikkelen, verzamelen, verbinden en leveren van die kennis, inzichten, methodieken, principes en infrastructuren die nodig is om de geïdentificeerde kennislacunes te dichten, de benodigde handelingsperspectieven te formuleren en samen met belanghebbenden de gewenste verandering te realiseren. Door een transdisciplinaire en kennisketenbrede aanpak. Waar nodig zal binnen het 5-jarig onderzoekstraject samen met praktijkpartners in de 9 aangesloten Urban-Use-Cases nieuwe kennis worden ontwikkeld. Bijvoorbeeld met betrekking tot de stedelijke waterbalans, de rol van stedelijk groen, de effecten van droogte op stedelijk watergebruik, adaptatiemaatregelen en de noodzakelijke hervormingen voor droogte-governance. De integratie van bestaande kennis en nieuwe inzichten levert de basis voor handelingsperspectieven op die bijdragen ​​aan de realisatie van een klimaatadaptieve, droogtebestendige en waterbewuste bebouwde omgeving.

Met Thirsty Cities dragen we bij aan de realisatie van een klimaatadaptieve, droogtebestendige en waterbewuste bebouwde omgeving, waarbij:

1. Klimaatbestendige en waterbewuste stedelijke ontwerp- en waterbeheerbeslissingen de effecten van (toekomstige) droogtes in combinatie met andere klimaatextremen in de bebouwde omgeving minimaliseren. Dit doen we door het beheer van zoetwaterbronnen en de verdeling ervan over stedelijke watergebruikers te optimaliseren in een stedelijk watersysteem dat niet langer een black box is en waarvan de gevolgen van droogtes voor verschillende gebruikers bekend zijn. 
2. Droogtebestendige en waterbewuste ontwerpen, aanplanten en beheren van openbare en private stedelijke groene ruimten en vitale boom-ecosystemen bijdragen aan het klimaatbestendig en duurzaam maken van de stedelijke omgeving, zonder extra eisen te stellen aan een omgeving onder waterstress in tijden van droogte.
3. Tijdens periodes van extreme droogte prioriteiten voor de waterverdeling binnen de waterbeheersstructuur op een inhoudelijke manier kunnen worden vastgesteld en heldere, uitlegbare en verantwoorde keuzes kunnen worden gemaakt in de waterverdeling tussen stedelijke watergebruikers.
4. Professionals (waterbeheerders, specialisten in stedelijk groen, stedenbouwkundigen, assetmanagers en besluitvormers) bij gemeenten en waterschappen beschikken over state-of-the-art kennis en vaardigheden voor het ontwerpen en operationeel beheren van een klimaatadaptieve, droogtebestendige en waterbewuste bebouwde omgeving en in staat zijn om (het belang van) lastige keuzes uit te leggen aan het brede publiek.
5. Organisaties (gemeenten en waterschappen) hun bestuursstructuur (organisatiestructuur, duidelijkheid over rol en verantwoordelijkheid, institutionele regelingen, instrumenten en strategieën) hebben ingericht om adequaat met droogte om te kunnen gaan.

Thirsty Cities brengt bestaande kennis en inzichten samen, ontwikkelt nieuwe kennis om kennishiaten op te vullen, vertaalt resultaten naar handelingsperspectieven en faciliteert samenwerkend leren.  

Thirsty Cities wordt uitgevoerd door een onderzoeksconsortium van 9 kennisinstellingen en >20 praktijkpartners en landelijke netwerkpartners.

Op dit moment zijn betrokken bij het onderzoek:

Kennisinstellingen: Hogeschool Rotterdam (penvoerder), Technische Universiteit Delft, Leiden Universiteit, Universiteit Twente, Hogeschool van Amsterdam, Saxion Hogeschool, Hanze Hogeschool Groningen, Deltares, Naturalis.

Praktijkpartners: Gemeente Rotterdam, Gemeente Eindhoven, Gemeente Utrecht, Gemeente Amsterdam, Gemeente Nijmegen, Gemeente Enschede, Gemeente Groningen, Gemeente Deventer, Gemeente Zwolle, Waterschap de Dommel, Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden, Hoogheemraadschap van Delfland, Hoogheemraadschap Schieland en Krimpenerwaard, Waterschap Hollandse Delta, Waternet, Waterschap Drents Overijsselse Delta, Waterschap Rivierenland, Waterschap Noorderzijlvest, Treeport BCT Partners BV.

Landelijke netwerkpartners: Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer (STOWA), Stichting RIONED en Samen Klimaatbestendig.

De NWA call Droogte in de Bebouwde Omgeving is ontwikkeld in opdracht van de ministeries van Infrastructuur en Waterstaat, Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (nu Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur) samen met Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer, RIONED, Platform Slappe Bodem, Waternet, Provincie Zuid-Holland en Gemeente Rotterdam.