Joep van Esch staat te trappelen om met zijn studenten aan de slag te gaan in het Erasmus Dierexperimenteel Centrum. De docent Biologie en Medisch Laboratoriumonderzoek (BML) is dolblij dat hij er vanaf 8 februari één dag per week met zijn groep terechtkan voor de praktijkcursus binnen de minor Proefdierkunde, waarbij de wettelijk vereiste praktische competenties voor de functie biotechnicus worden aangeleerd en geborgd. Ook krijgen de studenten inzicht in huisvesting en verzorging van verschillende diersoorten.
Aanvankelijk was Joep enigszins sceptisch over de verhuizing van het eigen practicumlokaal op locatie Academieplein naar het Erasmus MC. “Het was handig om alles in eigen huis te hebben, maar nu de samenwerking een feit is, zie ik alleen nog maar voordelen. Het belangrijkste is dat onze studenten nu midden in het werkveld komen te staan.”
Medische kennis
Ze werken in een wereld waar niet iedereen een voorstander van is. Dierproeven zijn nog altijd een moreel gevoelig onderwerp. Docent Joep begrijpt dat. “Ik snap dat mensen principieel tegen het gebruik van dieren zijn. Maar bedenk wel dat vrijwel alle huidige medische kennis, medicijnen en behandelingen mede zijn gebaseerd op dierproeven.”
Zo publiceerde de Volkskrant onlangs een ingezonden opiniestuk met de kop ‘Zonder dierproeven hadden we nu geen vaccin tegen het coronavirus’. Mirjam van den Bosch, directeur van het instituut voor Engineering & Applied Science, las het met grote interesse. “Het geeft aan hoe belangrijk en hoogwaardig het onderwijs en onderzoek zijn dat we met de proefdierspecialisatie aanbieden. Ik snap dat het gevoelig kan liggen; zelfs binnen ons eigen instituut is niet iedereen zich ervan bewust dat we een proefdierspecialisatie hebben. Maar het is juist goed om te laten zien dat het veel genuanceerder ligt. Ethiek is een heel belangrijk onderwerp binnen de specialisatie. Belangrijk is te beseffen dat aan het gebruik van proefdieren strenge regels verbonden zijn. Proefdierkundig onderzoek mag daarom alleen plaatsvinden nadat er een vergunning is afgegeven door de Centrale Commissie Dierproeven (CCD). Hierbij moet het nut en de noodzaak van het onderzoek voldoende opwegen tegen het mogelijke ongerief van het dier en moeten er geen andere alternatieven beschikbaar zijn.”
Proefdiervrij onderzoek
BML-studenten en -docenten richten zich niet alleen op biomedisch onderzoek, maar ook op de beroepsvaardigheden voor dierproeven met technieken die belangrijk zijn voor proefdiervrij onderzoek. Mirjam: “In de biomedische wetenschap is het streven zo veel mogelijk onderzoek te doen zónder proefdieren. Dat gebeurt alleen als het écht niet anders kan. Er zijn genoeg voorbeelden van onderzoeksprojecten die we ook samen met het Erasmus MC doen, waarbij laagwaardig afval van bijvoorbeeld bloemen wordt gebruikt als werkzame stoffen voor medicijnen.”
Ook Joep wijst op de continue zoektocht naar alternatieven voor dieproeven. Op dat gebied gaan de ontwikkelingen snel. De docent geeft organ-on-a-chip als voorbeeld. “Daarmee wordt een orgaan in een nauwkeurig kweeksysteem nagebootst om bijvoorbeeld te kijken hoe het op bepaalde medicijnen reageert. Er kan dus al heel veel op dat gebied. Voor een aantal onderzoeksvragen moet er echter nog steeds een proefdier aan te pas komen om meer inzicht te krijgen in de werking en functie van organen in het lichaam onder normale condities, tijdens ziekte en de werking van (nieuwe) medicijnen. Soms is iets zo complex, dat we daar niet aan ontkomen. Dat heeft het coronavirus maar weer eens bewezen.”
Huisvesting en verzorging
In het Erasmus Dierexperimenteel Centrum zullen Joep en zijn studenten op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen op hun vakgebied. Ze worden namelijk bijgestaan door medewerkers van het centrum. “Er gebeurt daar veel meer dan in ons eigen practicumlokaal gebeurde”, aldus Mirjam. “De activiteiten zijn breder en de studenten zitten daar veel dichter tegen de beroepspraktijk aan. Of liever gezegd: ze staan daar midden in de realiteit. Zo krijgen de studenten bijvoorbeeld ook inzicht in huisvesting en verzorging van verschillende diersoorten.”
Joep kan dan ook niet wachten tot het 8 februari is. “Ik ben er trots op dat we voor onze minor in het Erasmus Dierexperimenteel Centrum terecht kunnen. Het wordt een speciale dag, waarop twee werelden bij elkaar worden gebracht. Die van het onderwijs en die van de praktijk.”
Vermindering, verfijning en vervanging
De opleiding Biologie en Medisch Laboratoriumonderzoek biedt een breed palet aan opleidingsmogelijkheden voor beroepen in de diagnostiek en research waarbij expertise en beroepsvaardigheden voorop staan. Aan onderzoek met proefdieren worden hoge kwaliteitseisen gesteld en ook wettelijke eisen aan de deskundigheid van betrokken professionals. "Daarvoor hebben wij een erkende opleiding die ook aandacht besteed aan 3V-principes: Vermindering, Verfijning en Vervanging van dierproeven", aldus Mirjam. "Het is voor onze opleiding een geweldige kans om dit te kunnen gaan doen in een omgeving waar de verantwoorde omgang met dieren gebruikt voor wetenschappelijke doeleinden centraal staat."