Forensisch zorgmedewerkers werken dagelijks met mensen die kampen met zware psychische problemen en ernstige delicten hebben gepleegd. Deze opleiding is ontwikkeld om professionals te helpen met kennis én praktische handvatten om te helpen bij herstel om terugval te voorkomen. De opleiding verbindt verschillende disciplines. Ruud van der Horst (lector Vakmanschap Forensische Zorg) en Kitt Bosman (onderwijsmanager Social Work en kwartiermaker Forensische Zorg Specialist) vertellen meer over de master Forensisch Zorg Specialist.
Een brug slaan tussen kennis en praktijk
“Het forensisch werkveld staat voor complexe uitdagingen. De vraag naar forensische zorg neemt toe en er is een tekort aan professionals. Dat vergroot de kans op herhaling/terugval en vormt een gevaar voor de maatschappelijke veiligheid. Samen met Kitt Bosman heb ik de handschoen opgepakt om tegemoet te komen aan de behoeften van het werkveld.”, zegt Ruud. De master is een initiatief vanuit het lectoraat Vakmanschap Forensische Zorg.
De master draagt bij aan een stevige kennisbasis, die volgens Ruud nu nog ontbreekt. “In de forensische zorg heb je te maken met een complexe doelgroep die vraagt om specifieke expertise. Denk aan zware psychiatrische problematiek en hieraan gerelateerd delict-gedrag. Door begeleiding en behandeling voorkomen we dat patiënten terugvallen in oude patronen. Ook moet de patiënt worden geholpen met persoonlijk en sociaal herstel. Handelen vanuit een kennisbasis zorgt ervoor dat dit zo effectief mogelijk gebeurt.”
Deze master brengt wetenschappelijke inzichten naar de werkvloer en vergroot samenwerking tussen disciplines. “De kennis die er is moet vertaald worden naar praktisch handelen. Kennis bereikt de werkvloer op dit moment nog te weinig. Als dit al gebeurt, kunnen professionals hier niet altijd mee uit de voeten. Dat is een gemiste kans. Binnen de master leiden we mensen op die de taal van wetenschap en behandelbeleid kunnen vertalen richting de werkvloer. Professionals leren elkaars taal spreken en slaan een brug tussen kennis en de praktijk.” vertelt Kitt. De opleiding richt zich op professionals binnen de forensische zorg met minimaal twee jaar werkervaring.
Toewerken naar een doorlopende leerlijn
Kitt ziet de behoefte aan de opleiding forensisch zorgmedewerker op landelijk niveau terug: “De noodzaak voor de master werd erkend door een klankbordgroep uit het werkveld. Behandelaren hebben minder tijd dan voorheen met de patiënt. Ook verschilt de insteek in de behandeling nog weleens. We ontwikkelden bewust een praktisch georiënteerde master om het gat tussen werkvloer en behandel-laag te overbruggen.”
Er is steeds meer aandacht voor de opleidingsmogelijkheden binnen het forensisch domein. “Nu komen generiek opgeleide professionals vanuit de bachelors Social Work of Verpleegkunde vaak in het forensisch werkveld terecht. Ondanks dat het forensisch domein zelf veel in professionalisering investeert, blijft er een grote scholingsbehoefte bestaan. Er zijn weinig specifieke opleidingen binnen het mbo en hbo gericht op het forensisch domein. Gelukkig zien we hier beweging in komen, zodat we kunnen zorgen voor een doorlopende leerlijn.” vertelt Kitt.
Naast de nieuwe master krijgt de forensische thematiek nu ook meer aandacht in het bachelor- en Associate degree-onderwijs, zegt Ruud. “Na akkoord van het College van Bestuur (CvB) is besloten dat er Ad-aanbod binnen de hogeschool komt op dit thema. Welke vorm dat precies krijgt, werken we verder uit”.
Het ontwikkelproces: een complexe puzzel
Voor een master moet draagvlak zijn in het werkveld. Zowel het ministerie van Justitie en Veiligheid als het landelijk bestuurlijk beraad van de forensische zorg ondersteunen zagen de noodzaak van de opleiding in.
''Voor de bekostiging van een opleiding is een macro-doelmatigheidsonderzoek nodig. Daarin staat objectief vastgesteld hoeveel behoefte er is aan deze opleiding,' zegt Ruud. “Er moet vraag naar zijn bij instellingen in het werkveld en onder potentiële studenten. En er moet tijd en geld vrijgemaakt worden om de juiste expertise te betrekken voor het ontwikkeltraject. Tijdens die verkenning ben ik de samenwerking met Kitt als beoogd manager aangegaan en hebben we een ontwikkelteam samengesteld.”
Kitt vult aan dat het proces rondom een nieuwe master intensief is. Zo is er ook interne afstemming nodig met de medezeggenschap en het CvB. En moet de opleiding aansluiten op de strategische agenda van de hogeschool: in dit geval de opgave van Vitale Gemeenschap. Ook matcht de opleiding mooi met de onderzoeks-agenda van het Instituut voor Sociale Opleidingen (ISO) van Hogeschool Rotterdam die gericht is op veiligheid in de samenleving en het terugdringen van geweld.”
“We hebben veel tijd gestoken in het leggen van de inhoudelijke en onderwijskundige basis van de opleiding. De uitwerking hiervan was nodig voor de toets Nieuwe Opleiding van de Nederlands Vlaamse Accreditatieorganisatie (NVAO), oftewel het accreditatietraject. Deze accreditatie hebben we met goed gevolg doorlopen, waardoor we vanaf september 2026 de opleiding daadwerkelijk aanbieden. Het ontwikkelteam werkt momenteel aan de volgende stappen om de master startklaar te maken. Zij maken het curriculum, en werken samen met onderwijsadviseurs op diverse thema’s. Kitt Zegt: “De expertisegroep Toetsen heeft met ons meegekeken, en we worden geschoold op digitale didactiek. Hoe kunnen we bijvoorbeeld beter gebruik maken van online systeem Brightspace en op welke manier kunnen we hybride onderwijs inzetten? Je ziet dat er in dat proces veel expertise bij elkaar moet komen.”
De visitatie door de NVAO
Tijdens de visitatie erkende het panel van de NVAO de deskundigheid van het ontwikkelteam. Het eindoordeel was positief, waardoor de master is goedgekeurd en van start mag in het nieuwe studiejaar.
Kitt blikt positief terug op de visitatie: “Kritische, opbouwende vragen helpen om de opleiding verder te verfijnen. Je kijkt daardoor verder dan je eigen bubbel en het biedt nieuwe perspectieven. Het was een spannende dag die ons veel opleverde. Er stond een stevig, specialistisch panel voor ons, waarmee we goed in gesprek konden. De conclusie: een goed doordachte opleiding die klaar is voor de volgende stap.”
Complimenten voor gedreven ontwikkelteam
Ruud vult aan dat de energie en het enthousiasme van het ontwikkelteam ook terug te zien waren tijdens de visitatie. “We kregen complimenten over het bevlogen en vakkundige docententeam, het consistente toets-programma en de aansluiting van onze kwalificaties op de doelstelling van de master. Alle onderdelen waaraan we gewerkt hebben kwamen mooi samen.”
Dat het ontwikkelteam vanaf de start intensief samenwerkte, droeg volgens Kitt bij aan het resultaat. “Het is belangrijk om snel met elkaar aan de slag te gaan en gedachtenprocessen te delen. We hebben tijd vrijgemaakt om écht samen te werken, op een vast moment in de week. Daardoor zijn we goed op elkaar ingespeeld en hebben we een heldere taakverdeling. Dat zorgt voor rust en eenduidigheid.”
De volgende stappen
In september start de eerste lichting studenten. De komende maanden werkt het team onder andere aan scholing op assessments, blended learning en de intakeprocedure. Ook blijft het lectoraat Vakmanschap Forensische Zorg nauw betrokken bij de onderwijsontwikkeling en de opleiding. Werving volgt daarna, maar de eerste interesse vanuit potentiële studenten is er al. “We hebben er zin in!” zegt Ruud. “We willen zorgvuldig en niet te grootschalig starten: kwaliteit boven snelheid.”