In de praktijk van HRM komen nog veel meer moeilijke kwesties en dilemma’s voor. HRM is continue rekening houden met uiteenlopende belangen en daarmee werken te midden van meerdere integriteitsdilemma’s per dag. In morele beraden bespreken studenten dergelijke dilemma’s aan de hand van concrete werksituaties. En dat doen ze met inzet én plezier.
Dit semester hebben we 25 sessies begeleid, telkens met groepjes van zes studenten. We vroegen ons vooraf af: gaat deze methode werken? Wordt het niet te abstract, filosoferen over zaken als rechtvaardigheid? Integendeel. Studenten verrassen ons met hun scherpte, hun betrokkenheid én hun moreel kompas.
De kracht van ons experiment zit in de structuur. Voor wie dit ook eens wil doen in zijn of haar lessen, hier de opzet in zes stappen:
- Laat studenten vooraf een eigen casus kiezen – iets wat echt schuurt en waarin ze zelf een rol spelen. Misschien twijfelt een student aan zijn of haar rol op stage, bijvoorbeeld als hij of zij betrokken raakt bij een vertrouwelijke gesprek. “Wil ik weten wat hier speelt tussen mensen als ik toch weer weg ben over twee weken?”
- Breng het krachtenveld in kaart – wie zijn er allemaal betrokken? Studenten ontdekken dat ethiek niet alleen gewetenswerk is, maar dat je moet nadenken over de belangen van collega’s, klanten, stagiaires, leidinggevenden.
- Kijk naar beleid en gedragscodes – veel dilemma’s zijn geen grijs gebied. Declaratiefraude of ongevraagd geschenken aannemen? Vaak blijkt: het mag gewoon niet.
- Analyseer de morele logica – is het vooral een principekwestie (gelijke beloning voor mannen en vrouwen), of draait het om gevolgen (zoals prestatieniveaus en verschillen daarin)? Studenten leren verschillende ethische perspectieven toepassen.
- Bedenk een handelingsoptie – durven studenten een leidinggevende aan te spreken, een fout te herstellen of een collega om hulp te vragen? En: kunnen ze het ook echt uitvoeren?
- Verken schadebeperking – hoe communiceer je zonder te polariseren? Hoe spreek je iemand aan zonder diegene meteen te veroordelen? Soms lukt dat niet, maar soms kun je anderen goed meenemen in je besluit.
Waarom morele beraden?
Omdat het werkt en studenten erdoor groeien. Ze leren morele uitdagingen analyseren, verantwoordelijkheid afwegen en hun positie bepalen. De opbrengst is meer dan alleen inzicht in een moreel dilemma, ook kleinere morele uitdagingen worden helder: Hoe spreek je een baas tegen? Hoe benoem je meningsverschillen? Hoe relativeer je elkaars zorgen? Trouwens, ook grotere vragen komen voorbij: Hoe onderzoek je situaties van onrecht? Bestaat er zoiets als ‘de Nederlandse’ of ‘Westerse’ blik op moraal?
Voor docenten is het niet alleen inspirerend om zulke gesprekken te begeleiden. Een moreel beraad biedt een gestructureerde én open werkvorm om ethische reflectie te integreren in praktijkonderwijs. Wij oefenen als docenten ook zelf onze ‘morele spieren’ met dit gespreksmodel. Voor stagebedrijven op hun beurt vormen morele beraden een kans om stagiairs bewuster te betrekken bij morele vraagstukken binnen de organisatie – en zo ook zelf scherper te worden op impliciete normen en gedrag.
Wie interesse heeft om dit verder te verkennen, in het curriculum of in de praktijk, is van harte welkom om in gesprek te gaan over onze ervaringen bij de studie HRM. Wij organiseren bovendien ook ‘train de trainer’ sessies bij Kenniscentrum Business Innovation.
Jelle van Baardewijk, lector bedrijfsethiek
Natasja Rietveld, hogeschooldocent HRM
Luci Haskova, kerndocent HRM
Monique van den Burg, docent logistiek