In het overwegend witte Limburg kreeg Zakia als meisje met getinte huid veelvuldig te maken met lage verwachtingen. Ja, de Cito-toets had ze goed gemaakt. Maar verder zou het niet veel worden, werd er op haar school gedacht én gezegd. Datzelfde gold voor Lia. Ze wilde dolgraag naar het Gymnasium, maar volgens haar medeleerlingen hoorde ze daar niet thuis.
En kijk ze nu eens zitten, op onze locatie Museumpark. De een als lid van het College van Bestuur van Hogeschool Rotterdam en de ander als lector. Niet gek voor twee meisjes, van wie niet veel werd verwacht door de buitenwereld. En als de verwachtingen laag zijn, is de motivatie vaak ver te zoeken om er wel degelijk iets van te maken.
Gelukkig voor Zakia kreeg ze van haar vader te horen dat ze veel meer kon dan haar op school werd verteld. Bij Lia was het haar moeder die vol bewondering over haar prestaties sprak en haar daarmee aanspoorde wél haar doelen na te jagen. Het is in een notendop waarom het duo hoge verwachtingen belangrijk vinden. Zó belangrijk dat ze streven naar een hogeschool waarbij hoge verwachtingen het uitgangspunt zijn. Niet alleen richting studenten, maar ook bij docenten en andere medewerkers.
Leuker
“Als je lesgeeft vanuit hoge verwachtingen, gaan studenten beter presteren”, aldus Lia, die een kleine drie jaar geleden werd aangesteld als lector Didactiek. “Bovendien wordt het werk voor de docent een stuk leuker. En dan gaat het niet om hoge verwachtingen op de lange termijn, maar juist de hoge verwachtingen op het moment zelf. Wat doe ik nu waardoor een student of medewerker in de gaten krijgt dat er hoge verwachtingen zijn? Dat doe je door vriendelijk te zijn, door niet voor de hand liggende vragen te stellen, door positieve feedback te geven en door zo min mogelijk aanwijzingen te geven.”
Op die manier wordt de betreffende persoon uitgedaagd, geprikkeld, gemotiveerd om na te denken, om risico’s te nemen, noem maar op. En dat was wat Zakia als kans zag voor de verbetering van het onderwijs bij Hogeschool Rotterdam. Ze zag dat er soms vooral vanuit kwetsbaarheid werd gedacht. Bijvoorbeeld op locatie Kralingse Zoom, waar veel studenten met een migratieachtergrond in het economisch domein studeren.
“Studenten werden soms in bepaalde hokjes geplaatst met de gedachte: laten we het vooral niet al te moeilijk voor hen maken. Daarmee werd het niveau van wat we vroegen van die studenten omlaag gebracht in de hoop dat ze uiteindelijk wel hun diploma zouden halen. Maar je bereikt juist het tegenovergestelde, omdat je door lage verwachtingen de studenten niet gemotiveerd krijgt. Dat wil ik omdraaien. Ik wil juist het maximale uit de studenten halen. We moeten durven de lat hoog te leggen. Ook voor al onze medewerkers is het principe van hoge verwachtingen op zijn plaats, zeker gezien de transitie waar we inzitten als hogeschool.”
Goede bedoelingen
Lia vult aan: “Een opleiding heeft een bepaald niveau. Dat niveau moet je aanhouden voor álle studenten. De ene student pikt dat sneller op dan de andere student, logisch. Maar als je het niveau gaat verlagen voor studenten die het minder snel oppikken, dan zal die student het gewenste niveau voor een diploma of de arbeidsmarkt niet halen. Studenten hebben echt wel door als ze lager worden ingeschaald dan de rest. Ik wil benadrukken dat docenten dat met goede bedoelingen doen. Ze willen studenten helpen, maar met lage verwachtingen is dat niet de juiste manier. We hebben hoge verwachtingen nodig, voor iedereen.”
Dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Ga maar bij jezelf na; bij het zien of horen van iemand, krijg je automatisch bepaalde verwachtingen. Hoe valt dat te doorbreken? Lia: “Bewustwording is de eerste stap. We zijn bijvoorbeeld bezig met vragenlijsten voor leerlingen waarmee ze kunnen aangeven hoe ze denken over de verwachting die hun leraar van hen heeft. Als de leraar die antwoorden leest, wordt ‘ie zich ervan bewust wat diens verwachtingen zijn. Daarnaast ontwikkelen we een toolkit voor leraren, waarmee ze kunnen kijken of ze al vanuit hoge verwachtingen handelen.”
Het klinkt als muziek in de oren van Zakia. “Kijk, dan ben je een lerende organisatie aan het ontwikkelen. Docenten gaan niet langer de klas in om vooral kennis over te dragen, maar beginnen met het proces van hoe gaan we leren leren? En welke verhouding is er tussen docent en student? Persoonsvorming, socialisatie in de klas, noem maar op. Dat kan lastig zijn voor docenten, omdat ze nog onvoldoende handvatten hebben gekregen om lesgeven op die manier aan te pakken.”
Dus worden de docenten van de lerarenopleidingen al getraind om les te geven vanuit hoge verwachtingen. En wordt het zo hier en daar al meegegeven in het curriculum. Bij bijvoorbeeld de Lerarenopleiding Natuurkunde is het gemeengoed. Zo vroeg een student laatst stomverbaasd aan een student van een andere lerarenopleiding waarom zij nog niet van lesgeven volgens hoge verwachtingen had gehoord.
Vinger opsteken
Verder worden steeds meer docenten van de hogeschool getraind op het gebied van didactisch coachen (de operationalisatie van hoge verwachtingen) door interne trainers. “Dit is niet van de ene op de andere dag veranderd”, zegt Lia. “Het gaat om gedragsverandering, dat is een lange weg. Docenten schrikken als ze beseffen dat ze een bepaalde student vaker de beurt geven, omdat die zulke goede antwoorden geeft. En die andere student, die moeite heeft met formuleren, juist niet. Zo krijgt de eerste student de boodschap van hoge verwachtingen en de tweede van lage verwachtingen. Docenten rijgen in hun lesgeven kralenkettingen van hoge of lage verwachtingen voor studenten. Steeds meer docenten op de hogeschool beseffen dat en willen meer weten over lesgeven vanuit hoge verwachtingen.”
De term olievlek valt. Het is de grote wens van zowel het bestuurslid als de lector dat deze manier van denken zich steeds verder over de hogeschool verspreidt. “Dat hebben we nodig om het optimale uit onze hogeschool te halen. We willen het onze studenten meegeven, onze docenten, maar ook de rest van onze medewerkers”, zegt Zakia. “Het wordt een veranderproces van vele jaren, maar als het lukt om in onze gehele organisatie op basis van hoge verwachtingen te gaan werken, dan zou dat fantastisch zijn.”
Meer informatie
Kijk op de webpagina van lector Lia Voerman voor meer informatie over lesgeven vanuit hoge verwachtigen.
