Wat heeft je ertoe gebracht dit boek te schrijven?
“Ik doe al enige jaren onderzoek naar hoe studenten de eerste 100 dagen op onze hogeschool doorkomen. We zijn erachter gekomen dat die eerste 100 dagen heel bepalend zijn voor het vervolg van de studie. Studenten die in deze periode afhaakten bleken heel vaak een lage score te hebben op ‘Sense of Belonging’. In de vragenlijst die we de studenten na deze 100 dagen toesturen geven ze dan lage scores aan bij stellingen als ‘Ik voel me thuis bij Hogeschool Rotterdam’. Het leek me dat hier iets achter zit waar we wat van kunnen leren. Waarom is dat zo, en wat kunnen we eraan doen?”
Kun je iets meer vertellen over het begrip ‘Sense of Belonging’?
“Sense of Belonging is een primaire menselijke levensbehoefte. Als mens wil je niet alleen ergens bijhoren, maar binnen de groep waar je bijhoort wil je ook jezelf kunnen zijn, ongeacht je achtergrond, uiterlijk, vaardigheden, kennis, religie, hoe sociaal je bent et cetera. Een onvervulde behoefte ergens bij te horen heeft negatieve gevolgen voor je mentale en fysieke gezondheid . Wanneer we ons sociaal afgezonderd of afgewezen voelen heeft dit negatieve gevolgen voor ons denkvermogen en ons immuunsysteem. Ergens bij horen zie je dan ook terug in de bekende piramide van Maslow: als je je als mens wil ontwikkelen moet eerst aan een aantal voorwaarden zijn voldaan voordat je daaraan kunt werken. Overigens is er in deze coronatijd nog een voorwaarde die boven je thuisvoelen gaat: de behoefte aan veiligheid. Je veilig voelen in de wereld komt nog vóór het je veilig voelen in een groep.”
Wat betekent Sense of Belonging voor studenten?
“Uit breed onderzoek naar Sense of Belonging is al duidelijk geworden dat ‘Student Sense of Belonging’, het je als student thuisvoelen op de instelling waar je studeert, terug te zien is in je ‘studentsucces’. Dat is niet alleen het succes gemeten in studieresultaten, maar ook hoe je je als persoon ontwikkelt. Uit mijn onderzoek werd duidelijk dat de reden waarom studenten zich niet thuisvoelen niet eenduidig is. Er zijn verschillende niveaus in Sense of Belonging. Er zijn studenten die denken dat ze ‘het niet kunnen’, dat hun kennis en de vaardigheid om te studeren niet goed genoeg zijn om de opleiding te kunnen doen. Daarnaast kunnen er blokkades zijn in het emotionele niveau, het gevoel buitengesloten te worden, of zich niet thuisvoelen bij de ‘subcultuur’ van de opleiding. Mijn onderzoek op de hogeschool is een bevestiging van wat we al weten uit de algemene literatuur, wat daar gevonden is blijkt ook voor onze hogeschool te gelden.”
Wat kun je doen om studenten zich meer thuis te laten voelen?
“In mijn boek leg ik niet alleen uit wat ‘Sense of Belonging’ is en welke gevolgen het heeft voor studentsucces, ik laat ook zien hoe je studenten met een lage Sense of Belonging kunt herkennen. Daarnaast geef ik handvatten om het thuisgevoel van studenten te versterken. Daarmee kun je heel klein beginnen, door zelf stil te staan bij het onderwerp. Bij elk hoofdstuk geef ik een aantal reflectievragen, bijvoorbeeld ‘heb je weleens een andere rol aangenomen om geaccepteerd te worden?’. Door deze vragen krijg je zelf een beeld van wat erbij horen voor jou betekent en kun je je beter verplaatsen in anderen. Mensen zijn geneigd om vooral om te gaan met mensen met wie zij zich verwant voelen. Tegelijkertijd kunnen we vooroordelen hebben over anderen waarvan we ons niet bewust zijn. Bij docenten en studenten werkt het niet anders. Bewustwording hiervan is heel belangrijk. Verder reik ik handvatten aan hoe je bij studenten het zich thuisvoelen kunt verbeteren, hoe ze zich meer thuisvoelen in de klas en daarbuiten. Dit is voor elke student anders, want niemand is als mens hetzelfde en dus ook als student niet. Het is dan ook altijd maatwerk.”
Wie moet het boek vooral lezen?
“Ik heb het boek geschreven voor docenten. Inclusief onderwijs staat bij de hogeschool hoog in het vaandel. Als docent sta je er niet alleen voor om goed inclusief onderwijs te kunnen geven. Je doet het samen met je docententeam. Het is bijvoorbeeld goed om met je team eens te kijken wat jullie gemeenschappelijke normen en waarden zijn, wat de cultuur is van je opleiding. Dan herken je ook sneller of een student daarbij past of wat hij of zij nodig zou hebben om beter op zijn plek te zijn. Voor zowel individuele docenten als voor onderwijsteams is op de hogeschool begeleiding mogelijk, bijvoorbeeld door de WERKplaats Inclusieve Pedagogiek. Mijn boek kun je zien als een inleiding, een combinatie van literatuuronderzoek, eigen onderzoek en een zelfhulpboek voor docenten. Ik heb geprobeerd het herkenbaar en laagdrempelig te brengen, ik nodig iedereen uit het te gaan lezen.”
Het boek ‘I Belong’ van Claudia Gomes is een uitgave van het Lectoraat Studiesucces van het Kenniscentrum Talentontwikkeling.