Tijdens de Rotterdam Internet of Things Week eerder deze maand zagen de deelnemers in welke mate data en artificial intelligence (AI) hun beroep gaan veranderen of hun beroepen kunnen beïnvloeden. Aan Zakia de vraag wat haar is opgevallen tijdens dit event.
“Allereerst was ik enorm verguld dat er met 250 deelnemers zoveel aandacht was voor dit thema. Dat gold voor mensen vanuit de hogeschool én vanuit de vele partners met wie we hierbij samenwerken. We kregen zelfs vanuit Londen reacties op onze sprekers. We zien dat mensen echt behoefte hebben om kennis op te doen op dit gebied. Zij realiseren zich dat kunstmatige intelligentie niet een ver-van-mijn-bed-show is.”
Precies op de laatste avond van de Internet of Things Week kreeg de Nederlandse Artificial Intelligence Coalitie (AI-coalitie) 276 miljoen euro vanuit het Nationaal Groeifonds, ook wel de Wopke-gelden genoemd. Wat betekent dat?
“Ja geweldig! Deze toekenning helpt enorm bij de bewustwording over dit thema, niet alleen vanuit ons als hogeschool maar in de breedte van de maatschappij. We hebben als kennisinstelling belangrijke partners op dit gebied, zoals gemeenten en de provincie. Als hogeschool zitten we zelf ook aan tafel bij de Nederlandse AI-coalitie. Een werkgroep heeft zijn rapport onlangs de titel ‘Artificial Intelligence is mensenwerk’ gegeven en dat spreekt mij erg aan. Kunstmatige intelligentie is niet alleen iets voor technici en IT’ers, maar het raakt ons allen. Dat is een boodschap die ik ook steeds uitdraag.”
Waarom vind je dat zo belangrijk?
“De 40.000 studenten die wij opleiden moeten vanuit hun eigen professie goed leren nadenken over wat kunstmatige intelligentie in hun vak betekent. Als ergens een tool op basis van kunstmatige intelligentie of data gebruikt wordt, moet je als HRM-professional nadenken over de gevolgen. Is die tool bijvoorbeeld wel inclusief genoeg of sluit het bepaalde mensen buiten? En als je in de zorg werkt, zal er vaak op basis van data bepaald worden wat het beste is voor de cliënt. Als professional kun je jezelf hier echt niet van wegdraaien. Je moet hier zelf op kunnen reflecteren. Ook hier zie je terugkomen dat kunstmatige intelligentie mensenwerk is.
Het is ook tijd om de noodklok te luiden. Wat is er aan de hand?
“Ja, want de arbeidsmarkt wordt immens geraakt door kunstmatige intelligentie en alles wat daarmee te maken heeft. Er is een enorme hoeveelheid vacatures op het gebied van data en kunstmatige intelligentie. Daarvoor moeten we heel veel studenten opleiden.Tegelijkertijd moeten ook mensen die nu werken zich in hoog tempo aanpassen. Wat gaan wij als opleiders, als kennisinstelling en overheid doen om voor die gap van 20.000 vacatures? En hoe gaan we al deze bestaande medewerkers opleiden en omscholen? Een enorme opgave, waarbij we met veel partners moeten samenwerken.”
Wat zie je daarbij als de grootste uitdaging?
“Om die urgentie duidelijk te maken, want het komt heel snel dichtbij. Hoe zorgen we dat professies buiten de techniek hier meer van meekrijgen en zich ervan bewust worden dat het mensenwerk is?”
Hoe begin je hiermee in het onderwijs?
“We beginnen met onszelf als docenten te scholen, zodat we van daaruit ook het onderwijs kunnen aanpassen. Langzaam moet dit ertoe leiden dat al onze onderwijsprogramma’s aangepast worden. Ook investeren we veel in praktijkonderzoek. We hebben hiervoor lectoren aangetrokken en dat moeten er nog meer worden. Andere scholen doen dat ook. We hebben het echt neergezet als prioriteit nummer één. We leiden niet alleen op tot professionals, maar ook tot toekomstige burgers. In ons privéleven zijn we ons vaak al meer bewust van de data die we achterlaten. We dekken soms camera’s af of gaan bewust om met social media. Die houding verbreden we graag naar technologisch burgerschap.”
Dat raakt ook aan ethiek.
Ja inderdaad. Ethiek is niet iets voor filosofen, maar gaat over de manier waarop je je rol pakt als burger en in je professie. Hoe herken je het en wat doe je er dan mee? Wij willen daarom alle studenten data-bekwaam en ‘AI-ready’ maken, zodat ze als reflectieve en kritische professionals hiermee aan de slag gaan.”
Wat vraagt dit op het gebied van samenwerking?
“Dit moet in de hele onderwijsketen een strategisch thema worden. Met de mbo’s in onze omgeving zijn we in gesprek wat dit voor ons allemaal gaat betekenen. We zetten ons in om ook met havo- en vwo-scholen meer tempo te maken. We willen meer instroom van studenten in de techniek, want we moeten die vacatures vullen. Maar ook laten we zien wat kunstmatige intelligentie betekent als je maatschappelijk werker wilt worden. Dan dien je bijvoorbeeld ook het nodige te weten over privacy en de bijbehorende regels.”
Je noemt jezelf een ‘techie’? Vanwaar jouw focus op de menselijke kant van dit onderwerp?
“Misschien wel juist daarom! Ik heb inderdaad zelf een achtergrond in de informatica. In het bedrijfsleven heb ik me jarenlangs als leidinggevende beziggehouden met de digitalisering van organisaties. Uiteindelijk bleek het bij al die veranderingen altijd over de menselijke kant te gaan.
Binnen het onderwijs willen we heel graag investeren in hele goede ICT- en AI-opleidingen, maar ik vraag nu opnieuw vooral aandacht voor de menskant. Ik hoop dat we kunstmatige intelligentie niet alleen inzetten om de winsten van ondernemingen te verhogen, maar vooral om het ten dienste te brengen van mensen en een inclusieve samenleving.
We hebben al een strategische coalitie met Hogeschool van Amsterdam en Hogeschool Utrecht en een groot aantal andere partners om hiervoor een aparte onderzoeksinfrastructuur in te richten. Ik hoop erop dat velen dit voorbeeld gaan volgen en zich aansluiten.”
