Samenwerking vastleggen
Ongeacht of onderzoeksgegevens beschermd zijn en of de onderzoeker rechthebbende is, kan door middel van contractuele afspraken worden bepaald aan wie en onder welke voorwaarden onderzoeksgegevens beschikbaar worden gesteld. Om ingewikkelde juridische problemen te voorkomen is het goed om bij de start van het onderzoeksproject contractueel vast te leggen wie de rechthebbende is van de onderzoeksgegevens. Leg ook vast hoe met het gebruik en hergebruik van de gegevens door partners in het onderzoek moet worden omgegaan. Gebruik de modelovereenkomsten van Juridische Zaken waarin bovenstaand standaard opgenomen is.
Eisen subsidiegevers
Subsidiegevers stellen meestal dat zij bij financiering van een onderzoeksproject mede-eigenaar zijn van onderzoeksgegevens die voortvloeien uit het gefinancierde onderzoeksproject. Hiermee eigenen zij zich de gegevens niet toe, maar wel het recht op toegang tot deze gegevens zodat zij deze kunnen gebruiken voor verder wetenschappelijk onderzoek.
Meer informatie is te vinden in het rapport De juridische status van ruwe data; een wegwijzer voor de onderzoekspraktijk.
Intellectueel eigendom recht
Aan een werk worden in wetgeving en rechtspraak een aantal eisen gesteld voordat sprake kan zijn van auteursrechtelijke bescherming. De auteursrechtelijke bescherming rust niet alleen op de inhoud, oftewel de blote feiten, maar op de vorm die aan die inhoud wordt gegeven. De vormgeving moet een persoonlijke visie van de maker laten zien die heeft geleid tot het maken van subjectief bepaalde keuzes. Twee eisen hierbij zijn: een eigen, oorspronkelijk karakter en het werk moet een persoonlijk stempel van de maker dragen. Het is dus moeilijk om te bepalen of onderzoeksgegevens auteursrechtelijk beschermd kunnen zijn.
Een onderzoeker gaat uit van blote feiten en die worden niet door het auteursrecht beschermd: het gaat immers om feiten, en feiten mogen door eenieder gebruikt worden. Pas als de maker die blote feiten verwerkt, door ze op een bepaalde manier op te schrijven en daarbij bepaalde keuzes te maken die berusten op een persoonlijke voorkeur, kunnen zij beschermd worden door het auteursrecht. Bij analyse van onderzoeksgegevens kan het voorkomen dat er weinig ruimte is voor persoonlijke voorkeur en kunnen twee verschillende onderzoekers tot dezelfde uitkomst komen. Dan is er geen sprake van auteursrechtelijke bescherming.
In de praktijk blijkt het moeilijk om het eigenaarschap van onderzoeksgegevens (blote feiten) juridisch te beschermen en is het goed om dit bij de start van het onderzoeksproject contractueel vast te leggen. Neem hiervoor contact op met juridischezaken@hr.nl
Een verzameling gegevens kan beschermd zijn door het databankenrecht. Het databankenrecht staat geheel los van het auteursrecht. De juridische definitie van databanken bepaalt wanneer het databankenrecht van toepassing is. Per gegevensverzameling zal dus moeten worden nagegaan of zij een databank is in de zin van de wet.
Definitie databanken
Een verzameling van werken, gegevens of andere zelfstandige elementen die systematisch of methodisch geordend en afzonderlijk met elektronische middelen of anderszins toegankelijk zijn en waarvan de verkrijging, controle of de presentatie van de inhoud in kwalitatief of kwantitatief opzicht getuigt van een substantiële investering.
Deze definitie bevat een drietal essentiële elementen:
- Een verzameling van zelfstandige elementen
- De databank moet doorzoekbaar of systematisch geordend zijn, zodat de zelfstandige elementen elk voor zich kunnen worden teruggevonden
- Er moet sprake zij van een substantiële investering in de databank.
Als het auteursrecht en het databankenrecht niet van toepassing zijn, is mogelijk het zogenaamd onpersoonlijke geschriftenbescherming relevant. De vereisten van een eigen, oorspronkelijk karakter en een persoonlijke stempel van de maker zijn voor deze bescherming niet relevant. Er wordt een nadere eis aan het onpersoonlijke geschrift gesteld, voordat sprake kan zijn van bescherming; het geschrift moet openbaar zijn gemaakt of bestemd zijn om openbaar te worden gemaakt. Dat beperkt het aantal gevallen waarin onderzoeksgegevens als onpersoonlijk geschrift beschermd zijn. Vaak zijn de onbewerkte gegevens slechts bestemd voor eigen gebruik, als grondslag voor een publicatie.
Wanneer ruwe gegevens in een onderzoeksgemeenschap verspreid worden is er wel sprake van een openbaar gemaakt schrift. Een voorbeeld van gegevens die wel voor geschriftenbescherming, maar niet voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking zouden kunnen komen zijn metadata. Deze gegevens die de karakteristieke eigenschappen van bepaalde informatie beschrijven, zijn onvoldoende oorspronkelijk om voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking te komen. Ook hierbij kunnen contractuele afspraken relevant zijn. Subsidiegevers (ZonMw) kunnen als voorwaarde stellen dat toestemming wordt verleend voor het delen en hergebruiken van het onpersoonlijke geschrift.