Digitale Open leermaterialen (DOL) of de internationale aanduiding OER (Open Educational Resources) zijn educatieve materialen in digitale vorm die vrij en kosteloos beschikbaar zijn voor iedereen en die je kunt gebruiken, aanpassen en delen, vaak onder een open licentie zoals Creative Commons.
Digitale leermaterialen zijn alle materialen die in digitale vorm gebruikt worden voor onderwijsdoeleinden. Dit kan van alles zijn, zoals:
- Teksten: Artikelen, Open Access publicaties, hoofdstukken uit boeken, etc.
- Afbeeldingen: Foto's, illustraties, infographics, etc.
- Audiobestanden: Podcasts, interviews, muziek, etc.
- Video's: Uitlegfilmpjes, documentaires, presentaties, etc.
- Cursussen: Complete online cursussen, modules, etc.
- Software: Educatieve applicaties, tools, etc.
- Open data: Gegevens die je kunt gebruiken voor analyse en onderzoek
- Oefenmateriaal: Quizzen, toetsen, opdrachten, etc.
Digitale Open Leermaterialen zijn een vrij beschikbaar alternatief voor betaalde bronnen.
Tijdswinst en efficiëntie
- Je kunt bestaande materialen hergebruiken en aanpassen, waardoor je minder tijd kwijt bent aan het ontwikkelen van lesmateriaal vanaf nul.
- Snelle toegang tot actuele en diverse bronnen.
Flexibiliteit en maatwerk
- Open leermaterialen zijn vaak modulair opgebouwd, waardoor je ze kunt aanpassen aan de leerdoelen van jouw opleiding of de behoeften van je studenten.
- Je kunt eenvoudig differentiëren in niveau of leerstijl.
Professionele ontwikkeling en samenwerking
- Door het gebruik en delen van open leermaterialen kom je in contact met collega-docenten binnen en buiten je instelling.
- Je kunt inspiratie opdoen uit andere onderwijspraktijken en je eigen didactische aanpak verrijken.
- Je kunt bijdragen aan een community van praktijkgerichte kennisontwikkeling (vakcommunity)
- Toegankelijkheid: Studenten hebben vrij toegang toegang tot materialen, ook buiten de les.
- Zelfregie: Ze kunnen zelfstandig leren en extra bronnen raadplegen.
- Actueel en relevant: Open leermaterialen worden vaak sneller geüpdatet dan traditionele boeken.
Integreer in blended learning
- Voorafgaand aan de les: laat studenten een open cursus of video bekijken (flipping the classroom) als inleidend materiaal
- Tijdens de les: gebruik interactieve open tools (zoals simulaties of quizzen) of als verdiepingsstof voor studenten die meer aankunnen
- Na de les: bied extra oefenmateriaal of verdiepende bronnen aan
Pas materialen aan
Veel open leermaterialen zijn aanpasbaar (bijv. via Creative Commons-licenties). Je kunt:
- Voorbeelden aanpassen aan je beroepspraktijk
- Casussen toevoegen die relevant zijn voor jouw studenten
- De taal of moeilijkheidsgraad aanpassen
Stimuleer samenwerking
Laat studenten zelf open bronnen zoeken, beoordelen en delen. Dit bevordert:
- Informatievaardigheden
- Kritisch denken
- Eigenaarschap over het leerproces
De belangrijkste bron voor Nederlandse DOL is edusources.
Om effectief te zoeken in edusources, het Nederlandse platform voor digitale open leermaterialen in het hoger onderwijs volg je de volgende stappen:
- Ga naar de website https://edusources.nl/search
- Gebruik de zoekbalk:
Voer trefwoorden in die passen bij jouw vakgebied, onderwerp of type materiaal dat je zoekt (bijv. "duurzaamheid", "marketing", "interactieve module") - Filter je zoekresultaten:
Je kunt filteren op:
Type materiaal (bijv. video, tekst, presentatie)
Taal
Licentie (bijv. Creative Commons)
Community (bijv. Domein Applied Science, ICT, Zorg) - Bekijk collecties:
Sommige communities binnen Edusources hebben eigen collecties van leermaterialen. Deze zijn thematisch geordend en vaak al geselecteerd op kwaliteit en relevantie. Zie daarvoor https://edusources.nl/communities
Tips voor effectief zoeken in edusources
- Gebruik specifieke zoektermen: bijvoorbeeld “circulaire economie hbo” in plaats van alleen “economie”.
- Combineer zoekwoorden met filters om snel relevante content te vinden.
- Kijk ook bij de community van jouw vakgebied – daar vind je vaak materialen die al zijn beoordeeld of kwaliteit en relevantie.
- Let op: de onderwerpsgebieden in edusources zijn wat onevenwichtig verdeeld. Er zit relatief veel materiaal in uit de gezondheidszorg en over informatievaardigheden. Als je minder resultaten krijgt dan verwacht, klik dan onderaan de lijst op Breid resultaten uit.
Een belangrijke internationale bron is Merlot. Om effectief te zoeken in Merlot volg je de volgende stappen:
- Ga naar de website https://www.merlot.org
- Gebruik de zoekbalk op de homepage
- Voer een trefwoord in dat past bij je onderwerp (bijv. "marketing", "sustainability", "statistics").
- Klik op "Search" of druk op Enter.
- Gebruik de geavanceerde zoekopties
Klik op "Advanced Search" om te filteren op:- Materiaaltype (bijv. presentatie, simulatie, cursus)
- Doelgroep (bijv. hoger onderwijs -> lower division=1e en 2e jaar, upper division=3e en 4e jaar)
- Licentie (bijv. Creative Commons)
- Heeft Peer reviews
Een overzicht met meer relevante bronnen vind je hier: https://maken.wikiwijs.nl/183397/Open_leermaterialen_bij_Hogeschool_Rotterdam#!page-6985277
- Direct gebruiken: Zet een open leermodule, video of e-book in als lesmateriaal, aansluitend bij de leerdoelen.
- Aanpassen aan je context: Voeg eigen voorbeelden toe, vertaal of vereenvoudig de inhoud.
- Combineren: Integreer meerdere open bronnen tot één leerpad of blended les.
- Verrijken: Voeg interactieve elementen toe (zoals quizzen met H5P).
- Studentgestuurd leren: Laat studenten zelf open bronnen zoeken, beoordelen en gebruiken
Check: is het materiaal divers, toegankelijk, inclusief en voorzien van de juiste CC-licentie voor (her)gebruik in de les?
Zie https://maken.wikiwijs.nl/183397/Open_leermaterialen_bij_Hogeschool_Rotterdam#!page-6985294
Licenties
- Let op de Creative Commons-licentie (bijv. CC-BY, CC-BY-SA, CC-BY-NC)
Meer informatie daarover, zie https://maken.wikiwijs.nl/183397/Open_leermaterialen_bij_Hogeschool_Rotterdam#!page-6985298 - Deze bepaalt of je het materiaal mag aanpassen, delen of commercieel gebruiken.
- Gebruik bij voorkeur materialen met een hergebruikvriendelijke licentie.
Bronvermelding
- Ook bij open materiaal moet je de maker correct vermelden.
- Bijvoorbeeld: Auteur, Titel, Licentie, Link naar bron.
Kwaliteit beoordelen
- Controleer of het materiaal actueel, correct en geschikt is voor jouw doelgroep.
- Kijk naar reviews, gebruikservaringen en of het materiaal peer-reviewed is.
Technisch goed bruikbaar
- Is het materiaal makkelijk te integreren in Brightspace?
- Werkt het op verschillende apparaten (mobiel, laptop)?
Je kunt gebruik maken van een auteurstool zoals Wikiwijs maken, maar ook Word, PowerPoint of andere programma's. Stimuleer hergebruik door ze bewerkbaar te houden.
Denk ook aan bronvermelding en colofon, zie bijgaand sjabloon.
Template_open_leermateriaal_document.docx
Let op: als je materiaal ontwikkelt met samenwerkingspartners buiten de Hogeschool Rotterdam moeten voorafgaand afspraken gemaakt worden over de auteursrechten en het open publiceren. Deze afspraken worden vastgelegd en gearchiveerd.
Deel je voor de eerste keer je leermateriaal? Neem dan contact op met openonderwijs@hr.nl
Zie ook:
Checklist voor het delen van DOL: Concept Checklist publicatie digitale open leermaterialen Hogeschool Rotterdam.docx
Link naar handleiding SURFsharekit met uitleg of SRAM en invulformulier
Handleiding Delen leermateriaal via SURFsharekit naar edusources.docx
2025-07 inloggen SRAM.docx
Let op: als je materiaal ontwikkelt met samenwerkingspartners buiten de Hogeschool Rotterdam moeten voorafgaand afspraken gemaakt worden over de auteursrechten en het open publiceren. Deze afspraken worden vastgelegd en gearchiveerd
Het onderhoud van DOL staat gelijk aan het onderhoud van het normale leermateriaal. Voor duurzame inzetbaarheid ligt de verantwoordelijkheid dan ook bij voorkeur bij een curriculumcommissie, docententeam, opleiding of (vak)community.
Met samenwerkingspartners worden vooraf aan de aanvang van de ontwikkeling van het leermateriaal afspraken gemaakt over auteursrechten en het open access publiceren. Deze afspraken worden vastgelegd en gearchiveerd.
De meest laagdrempelige manier is via Wikiwijs. Je kunt je via SURFconext aanmelden in Mijnwikwijs en daar een leerarrangement aanmaken.
Ondersteuning daarbij is –nog- geen officiële dienstverlening, dus we ondersteunen op maat. Wil je hiermee aan de slag? Neem contact met ons op via openonderwijs@hr.nl
De Toolkit “A Case Solving Guide with Videos” van Hans van Oudheusden en Britta Stoelinga bevat op video gebaseerde uitleg over het oplossen van cases en op problemen gebaseerd lesmateriaal.
Deze gids biedt een volledige casusgerichte cursus van 8 weken met interdisciplinaire onderwijsvideo's; verdeeld over wekelijkse sessies van 100 minuten inclusief een afsluitende studentencompetitie. Alle sessies worden ondersteund door een gedetailleerd lesplan, een verscheidenheid aan casussen, opdrachten, evaluatieformulieren en ander ondersteunend materiaal.
https://edusources.nl/materials/deca074f-9605-48ae-9e3d-c8930c53f24e/a-case-solving-guide-with-videos
De community Mensenrechten is een initiatief van Peter Dijkstra en bevat onderwijsmateriaal en onderzoeksresultaten voor het hbo om de kerntaak van het sociaal werk zoals uitgedrukt in de internationale definitie van de IFSW (International Federation of Social Work) en IASSW (International Association of Schools of Social Work) te ondersteunen.
https://edusources.nl/communities/f7dee6f7-45af-41da-b80c-ae551fe915b8/mensenrechten