Leer wat je echt niet uit boeken haalt
Voor de opleiding Sociaal Werk was de studiereis naar Bosnië een primeur. Het bood studenten een unieke kans om hun kennis en ervaringen uit de klas te verbinden met de werkelijkheid in een heel andere context. De reis kwam tot stand dankzij Sejla Vandic, een deeltijdstudent, die in Bosnië is opgegroeid en hielp met de organisatie van de studiereis.
Wat begon als een luchtig idee, groeide uit tot een leerervaring van formaat. “Het begon eigenlijk als een grapje,” vertelt Sejla. “Maar toen kregen we groen licht. Ik kende mensen die daar werken in de zorg en het onderwijs. Voor mij was het waardevol om studenten mee te nemen en het was voor mij ook een afsluiting. Ik heb Bosnië opnieuw leren kennen, en de studenten hebben mij weer trots gemaakt op het land.”
Het thema van het internationaliseringsprogramma was toegankelijkheid van de zorg en specifiek voor Bosnië veerkracht. In een land dat nog altijd sporen draagt van de oorlog, wordt hulpverlening vanuit een heel andere invalshoek bekeken. Wat betekent het om als professional te werken in een omgeving waar trauma zo dichtbij is? En hoe ga je zelf om met de verhalen die je hoort en de indrukken die je opdoet?
Voor mij was het waardevol om studenten mee te nemen en het was voor mij ook een afsluiting. Ik heb Bosnië opnieuw leren kennen, en de studenten hebben mij weer trots gemaakt op het land.
Dit vergeet je nooit meer
De studiereis was intensief en veelzijdig. Studenten bezochten de universiteit van Sarajevo, instellingen voor jeugdzorg en gezinsondersteuning, het oorlogsmuseum en de herdenkingsplaats in Srebrenica. Elk bezoek leverde nieuwe inzichten én emoties op.
Voor veel studenten was het oorlogsmuseum confronterend. “De film over de executies in Srebrenica maakte enorme indruk. De openheid van de studenten daarna was bijzonder. Je zag daar dat we een ervaring deelden die zorgde voor verbinding.” vertelt docent Jessica.
De persoonlijke verhalen van Sejla gaven de bezoeken een extra lading. Voor haar was het een emotioneel hoogtepunt om haar ervaringen eindelijk te delen. “Eindelijk had ik het gevoel dat iemand het écht zag en voelde. Het gaf gezicht aan wat oorlog en trauma doen. Mijn twee werelden kwamen bij elkaar,” zei Sejla. De studenten ontdekten dat een verhaal pas echt binnenkomt als je het niet alleen leest of hoort, maar ook voelt en ervaart op de plek waar het is gebeurd. Dat maakte deze reis onvergetelijk.
“We zijn bij de Moeders van Srebrenica geweest; een woonvorm voor oudere vrouwen waarvan de mannen en zonen zijn vermoord in de oorlog. Ik spreek zelf alleen Nederlands en Engels en zij niet, dus we konden niet met elkaar praten. Vooraf dacht ik dat dit heel ongemakkelijk zou worden. Toch had ik een hele fijne interactie met een mevrouw. Ze pakte mijn hand vast, keek blij en het leek erop dat ze me een complimentje gaf over iets maar dat verstond ik natuurlijk niet. Dat praten en communiceren twee hele verschillende dingen zijn heb ik me daar weer gerealiseerd,” vertelt een voltijd student.
Lessen die je voelt
De reis bood niet alleen studenten, maar ook docenten nieuwe inzichten. Het leren stopte niet bij de excursies; juist de gesprekken tussendoor waren waardevol. Samen reflecteerden ze op de vraag: wat betekent dit voor ons werk en onze rol in de samenleving?
Docent Peter vertelt: “De gesprekken die we voerden, gaven me nieuwe inzichten. Dit heeft me opnieuw laten zien hoe belangrijk het is om het verhaal achter iemand te leren kennen.”
Het zijn lessen die niet in een klaslokaal te geven zijn, maar die de kern raken van wat sociaal werk in de praktijk betekent.
Foto: De herkedenkingsplaats in Srebrenica in Bosnië. Fotograaf: Student Andrea V.
Zelf keuzes maken en groeien
De studiereis was voor veel studenten ook een persoonlijke uitdaging. Voor sommigen was het de eerste keer zonder ouders op pad, in een land waar je de taal niet kent en alles net even anders gaat dan je in Nederland gewend bent. Het vroeg om zelfstandigheid en het lef om keuzes te maken.
Juist in die vrijheid leerden studenten veel over zichzelf. Kleine ongemakken, zoals even niet bereikbaar zijn of improviseren wanneer iets niet ging zoals gepland, werden waardevolle leermomenten.
Daarnaast bracht de mix van voltijd- en deeltijdstudenten nieuwe perspectieven. De ene student deelde verhalen vanuit haar eigen leven, de ander vanuit de praktijkervaring die hij meebracht. Samen leverde dat gesprekken op die soms diep en confronterend waren, maar altijd verrijkend.
Het maakte duidelijk dat sociaal werk draait om luisteren, begrijpen en reflecteren, vaardigheden die in deze reis op een heel natuurlijke manier werden geoefend.
De film over de executies in Srebrenica maakte enorme indruk. De openheid van de studenten daarna was bijzonder. Je zag daar dat we een ervaring deelden die zorgde voor verbinding.
De momenten die binnenkomen
De reis zat vol momenten die studenten en docenten nooit zullen vergeten. Voor sommigen was het voelen wat trauma doet, voor anderen het persoonlijke verhaal van een medestudent dat ineens realiteit werd.
De impact van Srebrenica, het oorlogsmuseum en de tunnel van Sarajevo liet theorie leven. Studenten merkten dat je ervaringen moet meemaken om ze echt te begrijpen.
Ook alledaagse momenten waren belangrijk: samen eten in het hostel, gesprekken over persoonlijke verhalen en de indrukwekkende keuzes van chauffeurs die routes namen langs historische plekken. Het zorgde ervoor dat de groep een hechte gemeenschap werd.
“Je ziet ineens waarom iemand zich op een bepaalde manier gedraagt. Het verhaal erachter geeft context en begrip. Dit soort momenten zorgen dat je studenten niet alleen leert kennen als leerling, maar als mens,” aldus docent Jessica.
“Op de tweede dag zijn we naar een organisatie voor family counseling (gezinshulp) geweest. Ik had veel kunnen bedenken, maar wat ik daar hoorde had ik echt niet verwacht. Dat ze zoveel focussen op preventie vond ik heel prikkelend; het zette me aan het denken hoe ik dit kan vertalen in mijn eigen werk in Nederland. Ook het feit dat ze mensen per direct kunnen helpen en niet te maken hebben met de wachtlijsten zoals bij ons vond ik echt prachtig,” vertelt een deeltijd student.
Elk gesprek, elke blik, elke ontmoeting was een herinnering die de studenten voor altijd meedragen. Het waren lessen over menselijkheid, veerkracht en de kracht van verhalen.
Wat je meeneemt voor altijd
Al die indrukken stopten niet bij de terugreis: ze werken door, soms op onverwachte momenten. De terugkeer naar Nederland betekent dan ook niet het einde van de impact. Wat studenten en docenten hebben gezien en gevoeld in Bosnië blijft lang doorwerken. Het gaat niet alleen om kennis over zorg en veerkracht, maar om het ervaren van echte verhalen, trauma’s en veerkracht in de praktijk. Studenten reflecteren op hun eigen kracht en leren empathie op een manier die geen boek kan overbrengen.
“Wat ik meeneem is dat dit soort reizen met een persoonlijke touch essentieel zijn. Het verbreedt de horizon en laat je zien wat mensen meemaken in situaties die je zelf nooit zou ervaren. Het inspireert om meer te lezen, te schrijven en verhalen te delen en die inzichten mee te nemen naar de opleiding,” zegt docent Peter.
Een spontaan moment bij de Moeders van Srebrenica. Fotograaf: student Andrea V.
Klaar voor de volgende uitdaging
De ervaringen in Bosnië hebben de nieuwsgierigheid en motivatie van studenten en docenten aangewakkerd. Volgend jaar wil de opleiding Sociaal Werk opnieuw een studiereis organiseren, met nieuwe plekken en persoonlijke ontmoetingen die de horizon van de studenten verder verbreden.
“Het is belangrijk dat studenten deze persoonlijke ervaring meemaken,” zegt docent Jessica. “Het leert ze reflecteren, begrijpen en handelen vanuit echte verhalen. We kijken ernaar uit om dit opnieuw te doen en nog meer studenten de kans te geven om te ontdekken wat het betekent om écht aanwezig te zijn bij het verhaal van een ander.”