Ontmoeting 146 | Terugblik op 2019, vooruitblik op 2020

Het jaar nadert zijn einde. Een drukke tijd, waarbij de drukte ontstaat doordat het einde van het jaar zo’n moment is dat dingen af moeten zijn; in combinatie met dat je dingen af wil maken. Niets zo fijn als ‘opgeruimd en fris’ het nieuwe jaar in te gaan. En dat mengt zich in mijn geval met een toename van de intensiteit van festiviteiten: kerstgala hier, afscheidsdiner daar. Op weg naar twee weken dat Nederland grotendeels tot rust komt. Een tijd van genieten én terugblikken.

Door mijn blogs ‘bladerend’, met een schuin oog naar de statistieken – welke blog is het meest gelezen? – maar ook naar welk thema het meest opgeroepen heeft, probeer ik het jaar 2019 een gezicht te geven. Met zeker ook de blik vooruit: op weg naar 2020!

(Headerfoto: Guido Pijper, Twelve Photographic Services)

Binair hoger onderwijs. We moeten het er toch over hebben… 

Ontmoeting 124 : Soms piekt iets op het eerste moment, om vervolgens niet meer overtroffen te worden. Zo ging het dit jaar ook met mijn blogs. De eerste van het jaar was meteen de blog die het beste gelezen is. Een blog waarin ik de historische ontwikkeling van het hbo neerzet met het beeld van ‘voorbij de pubertijd’ en van de universiteiten als zitten zij ‘midden in een midlife crisis’. Een blog waarin ik pleit voor een ‘evolutionaire’ doorontwikkeling van ons binaire stelsel, omdat het in de kern een krachtig onderscheid in zich draagt, wat we wel steeds de ruimte voor ontplooiing moeten willen bieden.

Meer dan ooit hebben we vitale universiteiten en hogescholen nodig. Dat besef heeft zich gelukkig het afgelopen jaar stevig gevestigd. De minister heeft in haar recent verschenen Strategische Agenda de deur open gezet om daarmee aan de slag te gaan. Het is aan ons allen om daar het komende jaar invulling aan te geven.

Niet mijn witte man

Ontmoeting 130: Het afgelopen jaar was het jaar van de witte man. Overwegend in beschuldigende zin. En soms met de verkeerde trots en agressie. Om met dat laatste te beginnen, als iemand zijn identiteit als ‘witte man’ nodig heeft om het vermoorden van mensen in een moskee te rechtvaardigen, dan voel ik walging. En wil ik met kracht duidelijk maken dat dat niet mijn beeld is van wat een witte man zou moeten zijn. Voel me soms ook andersom ongemakkelijk als men het heeft over de witte man. Als ik de generieke aanklachten lees, dan mengt begrip zich met teleurstelling en een enkele keer met boosheid. Elke generalisering van mensen is kwetsbaar. Ook die van de witte man.

De verruwing van de samenleving was ook voelbaar in 2019. Wat voor mij een extra stimulans is om aan de samenleving duidelijk te maken hoe belangrijk hogescholen zijn, hoe belangrijk de institutie Hogeschool Rotterdam is. Scholen zijn de oefenplekken voor de samenleving. Waar jonge mensen mogen oefenen voor het ‘echte leven’, voor het zijn van burger. Hoe uitdagender dat ‘echte leven’ wordt, hoe belangrijker het is dat we die oefenplekken koesteren.

Moed moet

Ontmoeting 131: Ook deze blog ging daar over: de school als veilige vrijplaats, waar mensen zich uitgedaagd voelen én vrij om te leren. Waarbij de school die vanzelfsprekendheid van vrijplaats het afgelopen jaar wat verloren heeft. We zijn in een tijd terecht gekomen dat wetenschap ‘ook maar een mening is’, waarin onderzoekinstituten verdacht zijn als ze empirie op tafel leggen die niet goed uit komt, waarbij studenten en leerlingen opgeroepen worden docenten die net wat te links zijn, te verlinken. Dit alles roept de associatie op van onaangename samenlevingen.

Moed tonen is van belang. De moed om uit te leggen waarom we de dingen doen, zoals we ze doen. Moed om ook goed te luisteren naar signalen, die altijd weer serieus te nemen, maar ook om de school, het onderzoek, wat af te schermen van de wat ruwe vertolkingen daarvan. De moed om collega’s in bescherming te nemen die het maatschappelijke debat aangaan, de moed om met leerlingen en studenten het soms wat ongemakkelijke gesprek te voeren. Scholen, hogescholen en universiteiten staan voor heel basale waarden in onze samenleving. Die waarden verdienen onze moed.

Studiesucces, een krasje op de ziel en toiletten schoonmaken

Ontmoeting 129: Het blijft wat zoeken naar hoe we onze ambities nu moeten noemen. Aandacht voor studiesucces roept snel de associatie op van rendementsdenken. Zeker nu we in de aanduiding net van ‘studierendement’ naar ’studiesucces’ zijn gegaan. Het zoeken naar het goede begrip is uitgekomen bij ‘studentsucces’, zoals de minister het noemde bij de lancering van haar eerder genoemde agenda.

Ik snap het. Studiesucces, het denken in termen van getallen, heeft iets kils. In een tijd dat stress zich meester van ons gemaakt heeft en dan in het bijzonder van jonge mensen, in een tijd dat maatschappelijke organisaties in de beeldvorming vaak wat meer met het systeem bezig zijn in plaats van met wat nu eigenlijk de bedoeling is, roept de statistiek niet de warmte op die past bij een school. Maar: achter die statistieken gaan individuele verhalen schuil; verhalen van jonge mensen die er niet in slagen een mooi diploma te halen in een samenleving die – of we dat nu mooi vinden of niet – veel waardering heeft voor een diploma.

Achter die statistiek zit een emancipatoire opdracht voor ons omdat we er nog steeds onvoldoende in slagen de kansen in het onderwijs gelijk te verdelen. Achter die statistiek zit dat prachtige beeld van mooi geklede jonge mensen, die, geflankeerd door trotse ouders en vrienden, dat fraai vormgegeven papiertje komen ophalen tijdens de diploma-uitreiking: hun eigen ticket naar de toekomst.

Dus gaan we vol door met onze pogingen het studiesucces te verbeteren. Dat mensen er net wat langer over doen, geen probleem. Maar ze verdienen het ooit stralend bij ons door de gang te lopen of via de rode loper naar het podium van succes.

De knuppel in het hoederhok

Ontmoeting 139: De relatie tussen het hbo en de arbeidsmarkt, een thema dat terug is van nooit weggeweest. Een thema dat de afgelopen jaren helemaal van kleur verschoten is. We zijn nu al vergeten dat we minder dan tien jaar geleden met enige zorg over de arbeidsmarktperspectieven van bepaalde opleidingen spraken. Nu staan de kranten elke dag vol met alarmerende berichten van tekorten op de arbeidsmarkt; tekorten die het risico in zich hebben dat onze economische groei afremt, er geen handen aan het bed zijn en scholen gesloten moeten worden. Waarbij de uitdaging ook nadrukkelijk aan de kwalitatieve kant zit: nieuwe technologieën die – zoals het zo mooi, maar ook licht intimiderend heet – disruptief zijn; het effect van data op de gezondheidszorg, van sensortechnologie op onze mobiliteit of de digitalisering in het onderwijs zelf.

In een – veel gelezen én veel besproken - blog, geschreven samen met mijn collega Zakia Guernina, trek ik dat vraagstuk door naar onze opleidingen in het economische domein, waar zo’n 40 procent van onze studenten hun opleiding genieten. Het komende jaar wordt een spannend jaar, waarin we grote stappen gaan zetten om ons onderwijs (én onderzoek) ook in dit opzicht toekomstbestendig te laten zijn.

Fijne Kerstdagen, een mooi einde van het jaar en vol positieve energie 2020 in!

Het jaar 2019 loopt ten einde en 2020 dient zich aan. We weten nu al dat we werk aan de winkel hebben in 2020 en dat we onze energie nodig hebben om ook in dat jaar weer een mooie stap te zetten. Maar nu even niet. Nu breekt een periode aan van rust en reflectie.

Laat ik mijn laatste blog van 2019 eindigen met een oprecht woord van dank. Oprecht bedankt docenten, beveiligers, onderwijsmanagers, huismeesters, directeuren, schoonmakers, ICT’ers, laboratoriummedewerkers, Raad van Toezicht, receptionisten, medezeggenschappers, onderwijskundigen, auditors, lectoren, data-analisten, hoofddocenten, promovendi en al die andere collega’s voor het goede werk dat jullie ook dit jaar weer verricht hebben. Mijn oprechte dank, mede namens mijn collega’s Wijnand van den Brink en Zakia Guernina, in het bijzonder gericht aan die bijna 40.000 studenten die ons ook dit jaar weer hun vertrouwen geschonken hebben, dat wij een bijdrage mogen leveren aan hun toekomst.