Kenniscentrum Business Innovation is bezig met het opzetten met een onderzoek om mkb te helpen anticiperen op de arbeidsmarktkrapte waarmee het te maken heeft. Nederlandse ondernemers zien een tekort aan personeel namelijk als belangrijkste belemmering bij hun bedrijfsvoering. De arbeidsmarktkrapte die daaraan ten grondslag ligt, is naar verwachting een probleem voor de komende decennia en het personeelstekort zal naar verwachting nog verder oplopen tot 2030.
Uit onderzoek van het Nederlands Comité voor Ondernemerschap (2020, 2022) blijkt dat het juist het mkb – de motor van de Nederlandse economie - door deze arbeidsmarktkrapte extra zwaar getroffen wordt. Dit komt doordat ondernemers ten opzichte van het grootbedrijf minder goed in staat zijn talent te behouden, maar ook doordat het inzetten van digitale technieken nog achterblijft. VNO-NCW en MKB-Nederland hebben nagedacht over vernieuwende oplossingen voor het mkb om te anticiperen op de arbeidsmarktkrapte. De arbeidsmarktkrapte kan bijvoorbeeld worden beperkt door:
- Vergroten van het arbeidsaanbod (migratie)
- Beperken van de arbeidsvraag (stijging van arbeidsproductiviteit door bijvoorbeeld technologie)
- Vakmanschap (het beter op elkaar aansluiten van vraag en aanbod van arbeid door hernieuwde populariteit van vakmanschap an sich en aantrekkelijk aanbod aan vakopleidingen)
De context waarin deze oplossingen (het meest) effectief zijn, is daarin echter nog niet meegewogen. Daarnaast is het de vraag hoe de oplossingen geïmplementeerd kunnen worden in het mkb.
Arbeidsmarktkrapte een grote opgave vooral voor het midden- en kleinbedrijf
Als ondernemer ben je vaak vooral bezig met de waan van de dag. Hierdoor kan het zijn dat zaken als strategie, opleidingsfaciliteiten en (internationale) werving teveel naar de achtergrond verschuiven. Daarnaast zijn de middelen beperkt, je wilt het daarom wel in één keer goed doen. Het is een grote uitdaging om op eigen kracht een passende en effectieve arbeidsmarktstrategie te vormen en te implementeren. En dat maakt het des te relevanter om na te gaan welke oplossingsrichtingen voor jouw bedrijf het meest effectief zijn.
Drie kwetsbare sectoren voor arbeidsmarktkrapte
Sectoren waar het personeelstekort vooral een grote rol speelt, zijn de kinderopvang, ICT en techniek, met respectievelijk 3.000, 33.050 en 81.550 openstaande vacatures. Deze sectoren, waarin veel mkb’ers actief zijn, zijn belangrijk voor de maatschappelijke uitdagingen waar Nederland voor staat. Zo spelen de kinderopvang en ICT een cruciale rol bij structurele oplossingen van de krapte op de arbeidsmarkt. Een kinderopvangsector met onvoldoende personeel zet namelijk een (extra) rem op de arbeidsuren van ouders. De ICT-sector is juist weer cruciaal als het gaat om het ontwerpen en implementeren van arbeidsbesparende digitale werkprocessen. De technieksector in het algemeen en de installatietechniek in het bijzonder spelen een belangrijke rol in de energietransitie.
Om deze redenen staan in het coalitieakkoord afspraken over de toegankelijkheid van de kinderopvang opgenomen en heeft de overheid een stimuleringsregeling voor om- en bijscholing naar de ICT- en technieksector opgesteld. Juist omdat deze drie sectoren heel verschillend zijn (o.a. qua m/v-samenstelling, ervaringen met inzet buitenlandse werknemers, opleidingstradities, kansen voor digitalisering), kunnen we veronderstellen dat effectieve oplossingen om de krapte op de arbeidsmarkt te bestrijden voor deze drie sectoren samen ook geschikt kunnen zijn voor de rest van het mkb.
Specifieke ‘tools’ voor het mkb om wendbaarder en flexibeler om te kunnen gaan met de dynamiek van de arbeidsmarkt
Het onderzoek dat we nu voor ogen hebben richt zich op specifieke oplossingen voor ondernemers om te kunnen anticiperen op de arbeidsmarktkrapte. Het richt zich daarbij op de drie oplossingsrichtingen arbeidsmigratie, technologie en vakmanschap en spitst deze toe op het mkb. Op basis van de praktijkvraag en kennishiaten in de literatuur is dan ook de volgende vraag geformuleerd: welke (mix van) oplossingen rond de thema’s arbeidsmigratie, technologie en vakmanschap zijn voor het mkb het meest effectief om in te spelen op de arbeidsmarktkrapte?
We willen met dit project bijdragen aan een toekomstbestendig en veerkrachtig mkb door ondernemers tools te geven waarmee zij wendbaarder en flexibeler om kunnen gaan met de dynamiek van de arbeidsmarkt. Dit sluit aan op de route Op weg naar veerkrachtige samenlevingen van de Nederlandse Wetenschappelijke Agenda. De NWA stelt dat “veerkrachtige samenlevingen in staat zijn schokken op te vangen die ontstaan als gevolg van migratie, klimaatverandering, nieuwe technologieën, sociaal-culturele diversiteit en geopolitieke verschuivingen, op lokaal, nationaal en mondiaal niveau. Samenlevingen en hun burgers kunnen deze veranderingen beter opvangen en erop anticiperen, wanneer zij tijdig bestaande regels, patronen, organisaties en maatschappelijke systemen omvormen zodat zij voldoende wendbaar en flexibel zijn.” (…) “Uiteindelijk draagt dit bij aan herstel van vertrouwen onder burgers, meer legitimiteit en daarmee weer tot draagvlak voor het omgaan met veranderingen en transformaties.”